Salzburg, katedra św. Ruprechta i św. Wirgiliusza

Szczegóły: | Odsłony: 907

Salzburg, katedra św. Ruprechta i Wirgiliusza
Salzburg, dom hl. Ruprecht und hl. Virgil

Lokalizacja: Salzburg, Domplatz 1a (47.797871, 13.046517)
Budowa: 1614-1628
Architekt: Santino Solari
Styl: barok

HISTORIA. Biskupstwo w Salzburgu zostało założone w 739 r. przez św. Bonifacego. Budowę pierwszej katedry rozpoczęto po roku 745 kiedy to biskupem Salzburga był irlandzki mnich Wirgiliusz a jej konsekracja miała miejsce w 774 r. Wzniesiona wtedy katedra była wczesnoromańską trójnawową bazyliką. W 798 r. biskupstwo w Salzburgu zostało podniesione do godności arcybiskupstwa. W 1167 r, katedra została zniszczona w wyniku pożaru. W 1181 r. rozpoczęto budowę nowej katedry, którą konsekrowano między rokiem 1198 a 1201. W 1598 r. katedra została zniszczona w czasie pożaru a szkody były tak poważne, że w 1606 r. dokonano jej całkowitej rozbiórki. Początkowo plany nowej barokowej katedry wykonał wenecki architekt Vicenzo Scamozzi. Ostatecznie jednak w latach 1614 - 1628 zrealizowano projekt, który przedłożył lombardzki architekt Santino Solari. W październiku 1944 r. na katedrę spadła bomba lotnicza, która zniszczyła kopułę świątyni. Odbudowa i rekonstrukcja wnętrz katedry trwała do 1959 r.

ARCHITEKTURA. Monumentalna barokowa świątynia zbudowana została na planie krzyża łacińskiego. Składa się z czteroprzęsłowej szerokiej nawy ujętej po bokach rzędami kaplic, ramion transeptu zamkniętych półkoliście z kopułą nad skrzyżowaniem naw oraz jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego półkolistą apsydą. Do prezbiterium po obu stronach przylegają zakrystie.

Fasada. Potężna fasada ujęta jest dwiema wysokimi na 81 metrów wieżami. Środkowa część trójosiowa i dwukondygnacjowa, rozczłonkowana jest pilastrami i wydatnymi gzymsami. W przyziemiu fasady znajduje się otwarty przedsionek, do którego prowadzą trzy półkoliste arkady wejściowe. Przy pilastrach ujmujących arkady na wysokich postumentach ustawione są posągi świętych patronów katedry i diecezji: Ruprechta i Wirgiliusza, które wykonał około 1660 r. Bartolomeus von Opstal oraz Piotra i Pawła, które wyrzeźbił w 1697 r. Bernhard Michael Mandl. Dolną kondygnację wieńczy rząd prostokątnych okien w barokowych obramieniach. Górna kondygnacja przebita jest trzema oknami, z których środkowe półkoliste okno nakryte jest także półkolistym naczółkiem z rzeźbami dwóch aniołów dźwigających złotą koronę. Boczne prostokątne okna zwieńczone zostały trójkątnymi naczółkami. Okna ujęte są czterema posągami ewangelistów. Fasadę wieńczy trójkątny szczyt ze spływami i posągami Chrystusa jako Zbawiciela Świata oraz Mojżesza i Eliasza. Wieże zbudowane na planie kwadratu, podzielone na cztery kondygnacje z najwyższymi przechodzącymi w ośmiobok i nakrytymi baniastymi hełmami z latarniami. Elewacje kościoła obłożone są okładziną z szarego kamienia i przebite rzędami okien termowych i prostokątnych. Dodatkowe rząd okien oświetla ramiona transeptu i prezbiterium. Nawę główną, transept i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe, nad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła z latarnią posadowiona na ośmiobocznym tamburze.

Wnętrze. Ściany nawy, transeptu i prezbiterium rozczłonkowane są parami pilastrów dźwigających wydatne gzymsy z belkowaniami i sklepienia kolebkowe na guttach. Nawa główna otwarta jest do kaplic bocznych półkolistymi arkadami nad którymi znajdują się balkony i podwójne okna. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła podparta na wysokim tamburze i pendentywach. Konstrukcję tę wspierają cztery masywne filary narożne opięte zwielokrotnionymi pilastrami. Zamknięcia transeptu i apsyda prezbiterium nakryte są hemisferycznie.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Sklepienia i ściany kościoła pokryte są niezwykle bogatą dekoracją stiukową którą wykonał Giuseppe Bassarino około 1630 r. Sklepienia zdobi dekoracja malarska wydzielona stiukami ramowymi, którą wykonali Fra Arsenio Mascagni i syn architekta Ignazio Solari. Koncepcję programu ideowego malowideł opracował arcybiskup Salzburga Paril Lodron. Na sklepieniu nawy głównej przedstawione są sceny z życia i męki Chrystusa, w prezbiterium Zmartwychwstanie, zaś na kopule widnieją sceny ze Starego Testamentu. Na pendentywach przedstawieni zostali czterej ewangeliści. Malowidła w nawie południowej przedstawiają sceny z życia Maryi, zaś w nawie północnej sceny z życia i działalności św. Franciszka z Asyżu. Wyposażenie kościoła stanowią barokowe ołtarze z XVII w., wypełnione obrazami z tego okresu. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Zmartwychwstanie Chrystusa, namalowany przez Fra Arsenio Mascagni. Ten sam malarz wykonał obrazy do ołtarzy w transepcie. W lewym ołtarzu znajduje się obraz Wizja św. Franciszka w kaplicy Porcjunkula oraz barokowe złocone tabernakulum w formie tempietta, wykonane w 1632 r. w Augsburgu. W prawym ołtarzu umieszczono obraz Matki Bożej Śnieżnej oraz kopię łaskami słynącego wizerunku Matki Bożej z Altöting w Bawarii. W transepcie ustawione są też pomniki nagrobne arcybiskupów Salzburga, po cztery w każdym z ramion. Spośród obrazów umieszczonych w ołtarzach bocznych szczególnie interesujące są: Ukrzyżowanie Chrystusa i Zesłanie Ducha Świętego czeskiego malarza Karela Skrety oraz Święta Anna Joachima van Sandrarta. Najcenniejszym zabytkiem katedry jest romańsko-gotycka chrzcielnica ustawiona w pierwszej kaplicy na prawo od wejścia. Odlaną z cyny misę chrzcielnicy wykonał w 1321 r. Mistrz Heinrich i jest ona posadowiona na czterech miedzianych lwach z XII w. Współczesną pokrywę chrzcielnicy wykonał Ewald Matare. Przy wejściu ustawione są dwie marmurowe kropielnice z XVII w. Z przedsionka do wnętrza prowadzą trzy drzwi brązowe, które w latach 1955 - 1958 wykonali: Toni Schneider-Manzell, Giacomo Manzu i Ewald Matare.

LITERATURA

Friedrich V, katedra św. Ruprechta i Wirgiliusza w Salzburgu, Passau 2018
Knaurs Kulturführer in Farbe Österreich, oprac. zb., Augsburg 1998
Strona internetowa: https://www.salzburger-dom.at/home (dostęp 15.08.2022)

Salzburg, katedra św. Ruprechta i św. Wirgiliusza