Czechy
Olomouc, kostel sv. Michala
Lokalizacja: Ołomuniec, Na Hradě (49.593841, 17.254163)
Budowa: 1676-99
Architekt: Giovanni Pietro Tencalla
Styl: barok
HISTORIA. Dominikanie przybyli do Ołomuńca około 1230 r., kiedy to zatrzymali się w mieście w drodze z Włoch do Polski. Część zakonników osiadła na stałe w Ołomuńcu po tym jak król czeski Wacław I podarował im kaplicę św. Michała Archanioła. Już w latach 1234–1251 zakonnicy zbudowali okazały gotycki kościół. W latach 1398 i 1404 kościół niszczony był przez pożary i następnie został odbudowywany. W 1482 r. rozpoczęto budowę wieży. Kolejna tym razem barokowa przebudowa miała miejsce w latach 1676-1699 po zniszczeniach z czasów wojny 30-letniej i szwedzkiej okupacji miasta. Autorem projektu był włoski architekt Giovanni Pietro Tencalla, który wykorzystał plan i dolne partie murów gotyckiego kościoła. Prace budowlane kontynuował inny Woch Domenico Martinelli. Pożar miasta w 1709 r. oszczędził kościół i uszkodzeniu uległy tylko dachy, które szybko odbudowano. W 1784 r. klasztor dominikanów został zlikwidowany dekretem cesarza Józefa II a kościół stał się świątynią parafialną. W latach 1892-1898 kościół został gruntownie odnowiony. W 1950 r. władze komunistyczne odebrały dominikanom budynki klasztoru wraz z kościołem, które zakonnicy odzyskali dopiero po 1989 r.
ARCHITEKTURA. Barokowy kościół, złożony jest z trójprzęsłowej nawy, nakrytej trzema kopułami i ujętej rzędami kaplic po bokach. Nawa poprzedzona jest prostokątnym przedsionkiem i zakończona krótkim, także prostokątnym prezbiterium. Od południa do fasady dostawiona jest kwadratowa wieża, nakryta spłaszczoną kopułą i wieżyczką na sygnaturkę. Także od południa do prezbiterium przylega zakrystia a za nią gotycka kaplica św. Aleksego. Długość kościoła wynosi 59 m, szerokość 20 m, wysokość środkowej kopuły sięga 37 m, a kopuły boczne są wysokie na 28 m. Wysokie elewacje boczne kościoła opięte są parami pilastrów między którymi rozmieszczone są potrójne, półkoliste okna. Środkowa część fasady frontowej wysunięta jest znacznie do przodu i zwieńczona odcinkowym szczytem. Poniżej umieszczone jest duże, półkoliste okno o bogatym obramieniu. W przyziemiu fasady skromne wejście ujmują półkoliste nisze z rzeźbami Zbawiciela i NMP Niepokalanie Poczętej, wykonanymi w latach 30-tych XVIII w. przez Ondřeja Zahnera z Ołomuńca. Tylnia elewacja kościoła jest trójdzielna, wypełniona trzema rzędami dużych półkolistych okien. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe i trzy kopuły. Środkowa kopuła umieszczona jest na wysokim ośmiobocznym tamburze z dużymi półkolistymi oknami, skrajne kopuły osadzone są na niskich, także ośmiobocznych tamburach z kolistymi oknami. Wewnątrz kopuły wsparte są na pendentywach i czterech potężnych filarach opiętych pilastrami. Prezbiterium i kaplice boczne nakrywają sklepienia kolebkowo-krzyżowe.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Kościół posiada bogatą dekoracją sztukatorską i malarską. Stiuki wykonał w 1710 r. Baltazar Fontana. Autorem dekoracji malarskiej jest wiedeński malarz Ferdynand Naboth, który wykonał ją w latach 1699-1714. Dekoracja każdej z trzech kopuł poświęcona jest jednej osobie w Trójcy Świętej. W kopule nad prezbiterium przedstawiono Boga Ojca jako stwórcę świata. Na latarni środkowej kopuły widnieje gołębica Ducha Świętego a na sklepieniu tej kopuły umieszczone są malowidła przedstawiające sceny z życia Chrystusa. Ostatnia kopuła ukazuje Chrystusa z krzyżem. Wyposażenie kościoła jest jednolite późnobarokowe. Ołtarz główny pochodzi z 1730 r., w jego polu głównym umieszczony jest obraz św. Michała Archanioła, kopia obrazu Guido Reniego z kościoła kapucynów w Rzymie. W nawie ustawione są też cztery późnobarokowe ołtarze boczne z około 1700 r. poświęcone świętym: Janowi Sarkandrowi, Sebastianowi, Filomenie i NMP. Interesującym zabytkiem jest też ambona o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej z początku XVIII w. Z tego samego czasu pochodzi chrzcielnica. Organy wykonał w 1706 r. Jan David Sieber, organmistrz z Brna a dekoracja rzeźbiarska prospektu organowego jest dziełem rzeźbiarza Augustina Thomasbergera. Organy pierwotnie znajdowały się w kościele na Hradisku i zostały przeniesione na obecne miejsce w 1793 r. Kaplica św. Aleksego, zbudowana w 1380 r., złożona jest z trójprzęsłowej nawy i krótkiego, pięciobocznie zamkniętego prezbiterium. Nakrywają ją dachy dwuspadowe. Wewnątrz sklepienie krzyżowo-żebrowe pochodzi z połowy XIX w. Wyposażenie jest neogotyckie z końca XIX w.
KAPLICA ŚW. JANA SARKANDRA. W bliskim sąsiedztwie kościoła znajduje się neobarokowa kaplica św. Jana Sarkandra. Zbudowana została w latach 1909-1912 według projektu Eduarda Sochora. Kaplica złożona jest z wysokiej kwadratowej nawy nakrytej eliptyczną kopułą z latarnią oraz przedsionka i półkoliście zamkniętej apsydy. Kaplica powstała na miejscu gdzie w 1620 r. więziony i torturowany był święty Jan Sarkander. W posadzce nawy znajduje się otwór, ukazujący miejsce byłego więzienia.
LITERATURA
Kavička K. Chrám Svatého Michala v Olomouci, Olomouc 2011
Strona internetowa: http://www.svatymichal.cz/cs/ (dostęp 26.03.2020)
Kaplica św. Jana Sarkandra
