podkarpackie
Krosno, kościół Nawiedzenia Panny Marii, franciszkanów
Lokalizacja: Krosno, Franciszkańska 5 (49.693582, 21.766686)
Budowa: początek XV w. – połowa XVI w.
Styl: późny gotyk
HISTORIA. Budowę kościoła franciszkanów w Krośnie rozpoczęto na początku XV w. i trwała ona do połowy wieku następnego. W latach 1647-48 dobudowana została kaplica grobowa Oświęcimów z fundacji Stanisława Oświęcima. W 1872 r. kościół został zniszczony przez pożar. Na przełomie XIX i XX w. pod kierunkiem architekta Tadeusza Stryjeńskiego usunięto barokowe naleciałości, przywracając świątyni gotyki wygląd, wtedy to m.in. wzniesiono obecną fasadę zachodnią.
ARCHITEKTURA. Kościół posiada formę trójnawowej hali o trzech przęsłach z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, przy którym od północy dobudowano: zakrystię i kaplicę Przemienia Pańskiego. Do nawy od północy dostawiono wczesnobarokową kaplicę Oświęcimów, zbudowaną na planie kwadratu i nakrytą kopuła z latarnią. Zewnętrzna, ceglana elewacja kościoła opięta jest przyporami. Prezbiterium od nawy głównej oddziela ostrołukowa arkada tęczy, nad nawami bocznymi sklepienia krzyżowo-żebrowe, nad nawą główną sklepienie gwiaździste wsparte na dwóch parach ośmiobocznych filarów. Prezbiterium nakrywa sklepienie krzyżowo-żebrowe z końca XIX w.
WYPOSAŻENIE WNĘTRRZA. Zwiedzanie wnętrza warto rozpocząć od kaplicy Oświęcimów. Jej ściany zdobią bogate sztukaterie wykonane przez Jana Chrzciciela Falconiego. We wnękach umieszczone zostały portrety rodu Oświęcimow m.in. Stanisława i Anny, wykonane przez malarza z kręgu Piotra Danckersa de Rij. W kaplicy znajduje się też XIX-wieczna kopia barokowego ołtarza z obrazem Wskrzeszenie Piotrowina z około 1650 r., być może namalowanym przez Jana Trycjusza. Z kolei w neogotyckim ołtarzu głównym umieszczony się łaskami słynący barokowy obraz Matki Bożej tzw. Murkowej, który przez wiele lat umieszczony był we wnęce w murze obok kościoła. W kościele znajduje się cenny zespół pomników nagrobnych z XVI i XVII w. Na północnej ścianie w prezbiterium ustawiony jest najstarszy i zarazem najcenniejszy z nich, renesansowy nagrobek Jana Kamienieckiego, kasztelana lwowskiego i podolskiego (zm. 1560), wykonany przez Jana Marię Padovano z czerwonego marmuru węgierskiego. Na przeciwległej ścianie znajduje się manierystyczny nagrobek Barbary z kamienieckich Mniszchowej, wykonany przez lwowskiego rzeźbiarza Jakuba Trwałego w 1590 r. Obok kolejny wczesnobarokowy pomnik Jadwigi z Włodków z Firlejowej (zm. 1609) wykonany przez Jana lub Łukasza Reitino z Lugano w 1611 r. Ostatni piętrowy nagrobek Jana i Elżbiety Jędrzejowskich ustawiony jest w północnej nawie, wykonany został w 1597 r. przez nieznanego rzeźbiarza.
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. 1, województwo krośnieńskie, z. 1, Krosno. Dukla i okolice, Warszawa 1977
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Zlat M., Sztuka polska. Renesans i manieryzm, Warszawa 2010
Żabicki J., Leksykon zabytków Lubelszczyzny i Podkarpacia, Warszawa 2013
Strona internetowa: http://www.krosno.franciszkanie.pl/
Krosno, kościół Nawiedzenia Panny Marii, franciszkanów
