Słowacja
Prešov, Gréckokatolícka katedrála sv. Jána Krstiteľa
Lokalizacja: Preszów, Hlavna (48.994052, 21.242778)
Budowa: 1753 - 54
Budowniczy: Gašpar Urlespacher
Styl: późny barok
HISTORIA. Pierwszy murowany kościół na tym miejscu wzniesiono w 1429 r. W czasie reformacji kościół przeszedł w ręce protestantów, następnie w 1673 r. oddany został minorytom. W latach 1753-54 kościół został gruntownie przebudowany przez architekta Gašpara Urlespachera. Kiedy w 1818 r. papież Pius XVIII utworzył w Preszowie diecezję greckokatolicką, właśnie ten kościół przeznaczono na świątynię katedralną. Wnętrze kościoła zostało dostosowane do obrządku wschodniego i nowej roli katedry biskupiej. W latach 50-tych XX wieku kościół został przekazany cerkwi prawosławnej ale już w 1968 wrócił do prawowitych właścicieli.
ARCHITEKTURA. Kościół późnobarokowy złożony z prezbiterium zamkniętego półkoliście oraz czteroprzęsłowej nawy z przedsionkiem, kopułowymi kaplicami po bokach oraz wieży dostawionej do fasady. Od strony ulicy Hlavnej kościół poprzedzony został fasadą o bogatej dekoracji stiukowej, rozczłonkowaną pilastrami i półkolumnami wspierającymi wydatny gzyms, oddzielający dwie dolne kondygnacje od zamkniętego odcinkowo szczytu. Przy północno-zachodnim narożniku dostawiona jest wysoka wieża, nakryta barokowym hełmem z latarnią. Do wnętrza świątyni prowadzi okazały portal z bogatą dekoracją rzeźbiarską. Kościół nakryty jest wspólnym dachem dwuspadowym. Wewnątrz ściany kościoła rozczłonkowane są zwielokrotnionymi pilastrami podtrzymującymi sklepienia żaglaste na gurtach.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Na sklepieniu nawy zachowały się malowidła ze scenami z życia św. Jana Chrzciciela z 2. połowy XVIII w. Wnętrze kościoła w XIX w. zostało dostosowane do obrządku wschodniego i nowej roli katedry biskupiej. Wstawiono ikonostas wykonany w 1840 r. przez snycerza Juraja Romána i wiedeńskiego malarza Alberta Fikasa, do którego obrazy namalowali Jozef Miklossy i Michal Mankovics. W kościele ustawiono też tron biskupi i lawy kanonickie. Czasy komunistycznych prześladowań kościoła greckokatolickiego w Czechosłowacji przypominają ustawione w przeciwległych kaplicach bocznych sarkofagi dwóch biskupów męczenników Vasiľa Hopko i Pavla Gojdiča, wyniesionych na ołtarze przez papieża Jana Pawła II.
Tekst umieszczony 04.09.2009
Rzut poziomy kościoła za: Sakralna architektura na Slovensku.
Zdjęcie sarkofagu wykonał Grzegorz Lazarowicz
LITERATURA
Pavel J., Sztuka Czechosłowacji, Warszawa 1986
Sakralna architektura na Slovensku, opr. zb., Komarno 1996
Strona internetowa: http://www.presov.sk
