Austria
Salzburg, kościół kolegiacki (Niepokalanego Poczęcia NMP)
Salzburg, Kollegienkirche (Unbefleckte Empfängnis)
Lokalizacja: Salzburg, Wiener Philharmoniker-Gasse (47.799082, 13.043121)
Budowa: 1696-1707
Architekt: Johanna Bernhard Fischer von Erlach
Styl: późny barok
HISTORIA. Kościół zbudowano w latach 1696-1707 z fundacji Johanna Ernsta Grafa Thun według projektu Johanna Bernhard Fischer von Erlach. Kościół został wzniesiony dla utworzonego w 1620 r. uniwersytetu benedyktyńskiego w Salzburgu. W 1800 r. wojska francuskie urządziły w kościele magazyn siana. W 1820 r. po włączeniu Salzburga do Bawarii uniwersytet został zamknięty. Po powrocie miasta do Austrii kościół pełnił m.in. funkcje kościoła garnizonowego. Od 1922 r. w kościele odbywają się koncerty Festiwalu Salzburskiego. W 1964 r. kościół stał się ponownie świątynią uniwersytecką a od 2008 r. kościołem parafialnym parafii uniwersyteckiej.
ARCHITEKTURA. Późnobarokowy kościół zbudowany jest na planie krzyża, złożony jest z nawy, transeptu i prezbiterium zamkniętego trójbocznie oraz czterech bocznych kaplic usytuowanych w narożnikach. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła na wysokim tamburze z latarnią a od frontu kościół poprzedza dwuwieżowa fasada. Na zewnątrz ściany kościoła opięte są pilastrami i przebite oknami o różnorodnych kształtach. Nawę główną, prezbiterium i ramiona transeptu nakrywają dwuspadowe dachy mansardowe. Wypukła fasada jest wyraźnie odcięta od flankujących ja czworobocznych wież. Fasadę i wieże pomiędzy drugą a trzecią kondygnacją przedziela wydatny gzyms z belkowaniem. Najwyższe kondygnacje wież ujęte są spływami wolutowymi i zwieńczone balustradami z posągami świętych. W przyziemiu fasady znajduje się otwarty arkadowy przedsionek a nad nim na osi duże okno zamknięte półkoliście. Najwyższa kondygnacja fasady przebita jest oknami eliptycznymi i zwieńczona trójkątnym szczytem. Tambur kopuły opięty jest parami pilastrów i przebity jest prostokątnymi oknami zamkniętymi półkoliście. Ściany wewnątrz kościoła opięte są pilastrami dźwigającymi wydatny obiegający gzyms z belkowaniem. Wewnątrz centralna kopuła na pendentywach i tamburze wsparta jest na potężnych narożnych filarach opiętych kompozytowymi pilastrami. Narożne kaplice otwarte są do nawy i ramion transeptu półkolistymi arkadami, nad którymi znajdują się empory. Nawa, prezbiterium i ramiona transeptu nakryte są sklepieniami kolebkowymi. Kaplice narożne nakrywają eliptyczne kopuły.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Kościół posiada bogatą dekoracją stiukową, której autorami są Diego Francesco Carlone i Paolo d’Allio. Późnobarokowy ołtarz główny wykonał z marmuru Josef Anton Pfaffinger w 1738 r. według projektu księdza Bernarda Stuarta, który w swoim projekcie nawiązał do słów Salomona: „Mądrość zbudowała swój dom i wyrzeźbiła siedem swoich słupów”. Na podstawie ołtarza ustawionych jest siedem kolumn wspierających odcinek gzymsu z belkowaniem. Przed kolumnami znajduje się alegoryczne rzeźby: Poezji, Muzyki, Malarstwa i Architektury oraz czterech fakultetów: Medycyny, Teologii, Prawa i Filozofii, nad nimi umieszczone są: Miłość, Nadzieja i Wiara. Na odcinku gzymsu ustawione są figury siedmiu Archaniołów. Nad ołtarzem, na ścianie prezbiterium umieszczona jest dekoracja stiukowa z postacią NMP Niepokalanie Poczętej, aniołami i kłębiącymi się chmurami. W ramionach transeptu ustawione są dwa późnobarokowe ołtarze z 1722 r. z obrazami Johanna Michaela Rottmayra, przedstawiającymi św. Karola Boromeusza wśród chorych na dżumę oraz św. Benedykta udzielającego chrztu pogańskim książętom. Kolejne cztery ołtarze z tego samego czasu znajdują się w narożnych kaplicach poświęconych patronom uniwersyteckich wydziałów: św. Łukasza, patrona Medycyny; św. Tomasza, patrona teologii; św. Iwona z Kermatin, patrona wydziału prawa oraz św. Katarzyny Aleksandryjskiej, patronki wydziału filozofii. Organy umieszczone na chórze zostały wykonane w latach 1866-1868 przez organmistrza Matthäusa Maurachera.
LIERATURA
Knaurs Kulturführer in Farbe Österreich, oprac. zb., Augsburg 1998
Moser. E. P., Salzburg. Stadt Und Land, 1980
Sztuka baroku, pod. red. R. Tomana, wyd. Konemann 2000
Salzburg, kościół kolegiacki
Kościoły w Salzburgu opisane na stronie: zabytkowekoscioly.net
Salzburg, katedra św. Ruprechta i św. Wergiliusza
Salzburg, kościół franciszkanów
Salzburg, kościół Świętej Trójcy
Salzburg, kościół kolegiacki
Salzburg, kościoł św. Kajetana
Salzburg, kościół św. Piotra