Salzburg, kościół św. Piotra

Szczegóły: | Odsłony: 51

Salzburg, kościół św. Piotra
Salzburg, stiftskirche St. Peter

Lokalizacja: Salzburg, Santk-Peter-Bezirk (47.796957, 13.044773)
Budowa: 1130-1143
Styl: romanizm, barok

HISTORIA. Klasztor benedyktynów w Salzburgu został założony przez św. Ruperta około 696 r. Obecny kościół został zbudowany latach 1130-1143 na miejscu starszej świątyni. Wieża kościoła została wzniesiona na przełomie XIII i XIV w. na przedromańskich fundamentach z IX w. Od XIV do XVIII w. do nawy południowej dobudowywano kolejne kaplice. Kościół został gruntownie przebudowany w stylu barokowym w I. ćw. XVII w., rozebrano wówczas romańskie apsydy a w ich miejsce wzniesiono prezbiterium, transept i kopułę nad skrzyżowaniem naw. W latach 1754-1756 kopuła został przekształcona i uzyskała obecny wygląd. W 1941 r. benedyktyni zostali usunięci z klasztoru przez władze nazistowskie i powrócili po zakończeniu wojny w 1945 r.

ARCHITEKTURA. Romańsko-barokowy kościół złożony jest z wydłużonego korpusu nawowego o układzie bazylikowym z krótkim prezbiterium zamkniętym ścianą prostą i analogicznymi ramionami transeptu. Od zachodu do kościoła dobudowana jest wysoka wieża poprzedzona dwukondygnacjowym przedsionkiem. Nawę główną nakrywa dach dwuspadowy a jej ściany przebite są oknami zamkniętymi półkoliście. Nawy boczne nakryte są dachami jednospadowymi a ramiona transeptu i prezbiterium kryją dachy trójspadowe. Wschodnia część kościoła opięta jest w narożnikach pilastrami a nad skrzyżowaniem naw zwieńczona kopułą posadowioną na wysokim, ośmiobocznym tamburze, nakrytą baniastym hełmem ze smukłą latarnią. Wieża kwadratowa w górnej części przebita jest dużymi prostokątnymi oknami zamkniętymi półkoliście i nakryta cebulastą kopułą z latarnią. Wieżę poprzedza dwukondygnacyjny przedsionek, którego dolną kondygnację nakrywa romańskie sklepienie krzyżowo-żebrowe. W przedsionku znajduje się okazały późnoromański portal z połowy XIII w., uskokowy z trzema parami kolumn z kapitelami ozdobionymi dekoracją roślinną i zamknięty półkolistymi łukami archiwolt z płaskorzeźbą w tympanonie z około 1160 r. przedstawiająca Chrystusa jako Zbawiciela i sędziego świata w towarzystwie świętych Piotra i Pawła. Wnętrze korpusu nawowego zachowało pierwotny układ wnętrza. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych półkolistymi arkadami wspartymi na filarach, z których kilka pochodzi z romańskiego kościoła. Nawę główną nakrywa sklepienie kolebkowe z lunetami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ściany nawy zdobi dekoracja stiukowa wykonana przez Benedikta Zöpfa w latach 1760-1766. Na sklepieniu nawy głównej znajdują się cztery duże freski ze scenami z życia św. Piotra namalowanymi w 1764 r. przez Johanna Weissa. Na bocznych ścianach nawy zawieszone są duże płótna przestawiające m.in. historię opactwa św. Piotra w Salzburgu. W prezbiterium ustawiony jest późnobarokowy ołtarz główny wykonany w latach 1777-1780 przez Lorenza Härmblera z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem i świętymi Piotrem i Benedyktem, namalowanym przez Martina Johanna Schmidta, zwanego też Kremser Schmidt. Martin Johann Schmidt jest autorem obrazów do większości ołtarzy w kościele, namalował też obrazy do obu ołtarzy w transepcie, są to: Ścięcie św. Jana Chrzciciela i Św. Witalis wśród chorych. W południowym ramieniu transeptu umieszczona jest płyta nagrobna św. Witalisa, wykonana około 1450 r. i będąca głównym dziełem rzeźby salzburskiej w tym czasie. W nawie głównej znajduje się sześć późnobarokowych ołtarzy bocznych z lat 1774-1776, do których trzy obrazy ołtarzowe namalował Martin Johann Schmidt. Są to: Śmierć św. Benedykta, Święta Rodzina i Otrzymanie Szkaplerza przez św. Szymona Stocka. Także w nawie głównej, zaraz za transeptem, umieszczona jest barokowa ambona. Na ścianach obu naw bocznych odsłonięto w 1885 r. fragmenty romańskich malowideł ściennych z XII i XIII w. Obrazy w ołtarzach ustawionych w kaplicach bocznych są dziełem wspomnianego już Kremser Schmidta. W prawej nawie znajduje się gotycka płyta nagrobna św. Ruperta z 1444 r. obudowana barokowym ołtarzem. Obecnie ciało św. Ruperta spoczywa w katedrze w Salzburgu. W jednej z gotyckich kaplic przylegających do południowej nawy znajduje się epitafium kompozytora Michaela Haydna (zm. 1806), brata Josepha. Na chórze nawy głównej umieszczony jest późnobarokowy prospekt organowy wykonany w latach 1763-1772 przez Lorenza Härmblera, który kryje w sobie organy z 1996 r., zastąpiły one starszy instrument z 1918 r.

CMENTARZ ŚW. PIOTRA. Cmentarz położony jest pomiędzy zabudowaniami klasztoru benedyktynów a pionową ścianą Festungberg. Na cmentarzu w jednym grobie spoczywają siostra Mozarta, Maria Anna (zm. 1829) i kompozytor Michael Haydn, brat Jozefa (zm. 1806).

LITERATURA

Knaurs Kulturführer in Farbe Österreich, oprac. zb., Augsburg 1998
Moser. E. P., Salzburg. Stadt Und Land, 1980

Salzburg, kościół św. Piotra