Wenecja, bazylika Santa Maria Gloriosa dei Frari

Szczegóły: | Odsłony: 4890

Wenecja, bazylika Santa Maria Gloriosa dei Frari
Venezia, basilica di Santa Maria Gloriosa dei Frari

Lokalizacja: Wenecja – San Polo, Campo dei Frari (45.436899, 12.326315)
Budowa: 1330-1445
Styl: gotycki

Kościół Frari należy obok bazyliki św. Marka i bazyliki San Zanipolo do najważniejszych weneckich świątyń. Przez wieki był najważniejszą wenecką nekropolią, w której wieczny spoczynek znaleźli dożowie i wybitni obywatele Republiki Weneckiej. W kościele tym zgromadzone zostały też prawdziwe arcydzieła sztuki takie jak obrazy Tycjana czy Belliniego.

HISTORIA. Franciszkanie przybyli do Wenecji zraz po utworzeniu zakonu w 1223 r. Około 1231 r. zbudowali swój pierwszy kościół i budynki klasztorne. W połowie XIII w. rozpoczęli budowę większej świątyni, która także okazała się zbyt mała. Budowę obecnego kościoła rozpoczęto około 1330 r. i ukończono w 1445 r. Konsekracja świątyni miała miejsce w 1492 r.

ARCHITEKTURA. Gotycki kościół zbudowany z cegły z użyciem białego wapienia z Istrii (pietra d’Istria) do detali architektonicznych. Kościół złożony jest z trójnawowego, sześcioprzęsłowego korpusu bazylikowego, transeptu i wielobocznie zamkniętego prezbiterium. Po obu bokach prezbiterium i wzdłuż południowo-wschodniej ściany transeptu dostawione są po trzy kaplice, zamknięte dwubocznie. Przy północno-wschodniej ścianie transeptu znajduje się trójprzęsłowa zakrystia, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Do przeciwnej ściany transeptu przylega kaplica San Marco. Do południowo-zachodniej ściany korpusu dobudowana jest kaplica San Pieto nad którą wznosi się dzwonnica. Elewacje zewnętrzne opięte są wciągniętymi do wewnątrz przyporami, między nimi rozmieszczone są dwudzielne okna ostrołukowe z maswerkami. Prezbiterium oświetlone czterema rzędami, podwójnych ostrołukowych okien z maswerkami. Fasada kościoła jest trójdzielna, ze środkową częścią zwieńczoną trójkątnym szczytem arkadkowym z attyką i trzema ażurowymi wieżyczkami. Poniżej umieszczona jest wielka rozeta z maswerkiem a w przyziemiu ostrołukowy portal zwieńczony pinaklami. Do wnętrz prowadzi jeszcze kilka ostrołukowych portali. Najbardziej okazały jest portal do kaplicy San Pietro, w którego tympanonie znajduje się płaskorzeźba Madonny z Dzieciątkiem adorowanej przez dwóch aniołów. Kościół nakrywają spłaszczone dachy dwuspadowe. Wysoka wieża - kampanila wzniesiona na planie kwadratu w najwyższej kondygnacji przechodzi w ośmiobok pozbawiony hełmu. Wnętrza kościoła nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, w korpusie wspartymi na masywnych kolistych filarach, wzmocnionych drewnianymi belkami poprzecznymi. Od połowy piątego przęsła korpusu marmurowa balustrada wydziela chór zakonny.

WYPOSAŻENIA I WYSTRÓJ WNĘTRZA. Kościół posiada bogaty wystrój wnętrza, na który składają się głównie arcydzieła malarstwa renesansowego i weneckiej sztuki sepulkralnej. Zaraz po wejściu do kościoła w lewej nawie zwraca uwagę neoklasycystyczny pomnik nagrobny w kształcie piramidy, zaprojektowany przez wybitnego rzeźbiarza Antonio Canovę w 1794 r. z przeznaczeniem na nagrobek dla Tycjana. Ostatecznie złożono tam serce samego Canovy (zm. 1822) a jego ciało spoczęło w rodzinnym Possagno. Natomiast Tycjan (zm. 1576) pochowany jest w okazałym pomniku, który ustawiono dokładnie naprzeciw w 1. połowie XIX w. Za pomnikiem Canovy ustawiony jest monumentalny pomnik doży Giovanniego Pesaro (zm. 1659), zaprojektowany przez Baldassare Longhenę. W ołtarzu przy końcu lewej nawy umieszczony jest obraz Madonna di Ca’Pesaro, namalowany w 1526 r. przez Tycjana na zamówienie Jacopo Pesaro, który został na nim przedstawiony razem z członkami rodziny. Piękny wiszący nagrobek biskupa Jacopo Pesaro (zm. 1547) znajduje się zaraz za ołtarzem. W kaplicy San Marco, pierwszej od lewej przy transepcie warto zwrócić uwagę na renesansowy tryptyk św. Marka z obrazami Bartolomeo Vivariniego z 1474 r. oraz chrzcielnicę z rzeźbą św. Jana Chrzciciela wykonaną przez weneckiego rzeźbiarza Jacopo Sansovino w 1554 r. W oknach kaplicy zachowały się witraże z XV w. W następnej kaplicy Milanesi znajduje się prosta płyta nagrobna weneckiego muzyka Claudio Monteverdiego (zm. 1643), w ołtarzu zaś umieszczony jest dużych rozmiarów obraz św. Ambrożego, który rozpoczął Alvise Vivarini a po jego śmierci ukończył Marco Basaiti w 1503 r. W kolejnej kaplicy San Michele znajduje się pomnik nagrobny Kondotiera Melchiorre Trevisan (zm. 1500) oraz renesansowy tryptyk z XV w. z rzeźbionymi postaciami śś. Antoniego, Michała i Sebastiana. W przylegającej do prezbiterium kaplicy Santi Francescani zwraca uwagę obraz Bernardinio Licinio przedstawiający Tronująca Madonnę adorowaną przez świętych franciszkańskich. W prezbiterium w ołtarzu głównym znajduje się olbrzymi obraz Tycjana, Wniebowzięcie NMP z 1518 r. Obraz ten uważany jest przez wielu za najlepsze dzieło artysty o tematyce sakralnej. Na prawej ścianie prezbiterium umieszczony jest pomnik nagrobny doży Francisco Foscariego (zm. 1457), wykonany w stylu przejściowym z elementami gotyku i renesansu przez braci Antonio i Paolo Bregno. Naprzeciw wczesnorenesansowy pomnik doży Nicolo Trona (zm. 1473), dzieło Antonio Rizzo. Na wysokości prezbiterium w chórze zakonnym ustawione są wspaniałe stalle o bogatej dekoracji snycerskiej, wykonane w 1468 przez Francesco i Marco Cozzich. W pierwszej na prawo od prezbiterium kaplicy San Giovanni Battista - kaplicy florentczyków, w polu głównym ołtarza umieszczona jest rzeźba św. Jana Chrzciciela, dzieło samego Donatella. W następnej kaplicy Santissimo Sacramento znajdują się dwa gotyckie pomniki nagrobne, jednym z nich jest nagrobek ambasadora Florencji Duccio Alberti (zm. 1337). W ostatniej kaplicy Bernardo umieszczony jest renesansowy ołtarz z 1482 r. z obrazami Bartolomeo Vivariniego, przedstawiający Madonnę z Dzieciątkiem i świętych: Piotra, Pawła, Andrzeja i Mikołaja. Na północno-wschodniej ścianie transeptu umieszczone są trzy pomniki nagrobne. Pierwszy od lewej znajduje się pomnik Paolo Savellego (zm. 1407), rzymskiego kondotiera i dowódcy armii weneckiej w wojnie z Padwą. Jest to pierwszy w Wenecji pomnik konny. Bezpośrednio nad wejściem do zakrystii usytuowany jest nagrobek weneckiego admirała Benedetto Pesaro (zm. 1437), ozdobiony płaskorzeźbami okrętów i wykonany przez Lorenzo Bregno. Na prawo od niego znajduje się nagrobek Beate Pacifico (zm. 1437), według legendy autora planów budowy kościoła. W zakrystii znajduje się kolejne arcydzieło malarstwa, renesansowy tryptyk namalowany w 1488 r. przez Giovanniego Belliniego. W polu głównym przedstawiona jest Madonna z Dzieciątkiem a w bocznych polach malarz przedstawił świętych: Piotra, Mikołaja, Marka i Benedykta. W zakrystii znajduje się jeszcze barokowy ołtarz relikwii. W następnej Sali kapitelowej umieszczony jest wiszący pomnik nagrobny doży Francesco Dandolo (zm. 1339) z obrazem Madonny z Dzieciątkiem namalowanym przez Paolo Veneziano.

LITERATURA

Jepson T., Włochy. Przewodnik National Geographic, 2014
Kamiński M., Wenecja. Sztuka i architektura, wyd. Ullmann 2005
Knaurs Kulturführer in farbe Venedig und Venetien, oprac. zb., Augsburg 1998
Zwingle E., Wenecja. Przewodnik, wyd. 2011

Wenecja, bazylika Santa Maria Gloriosa dei Frari