Ferrara, katedra San Giorgio

Szczegóły: | Odsłony: 1406

Ferrara, katedra San Giorgio
Ferrara, katedra św. Jerzego
Ferrara, cattedrale di San Giorgio

Lokalizacja: Ferrara, Piazza della Cattedrale (44.835765, 11.619739)
Budowa: 1135 – 1177, XIII w., 1451 – 1493, 1712 - 1728
Styl: romanizm, gotyk, renesans, późny barok

HISTORIA. Pierwsza katedra w Ferrarze położona była poza miejskimi murami, na drugim brzegu rzeki Po di Volano. Świątynia ta istnieje do dzisiaj i jest znana jako bazylika San Giorgio fuori le mura (św. Jerzego za murami). Budowę obecnej katedry w centrum miasta rozpoczęto w 1135 r. Wschodnia część budowli została ukończona w 1177 r. na co wskazuje konsekracja ołtarza głównego. Na 1137 r. datowana jest dolne część fasady zachodniej, która wraz z dekoracją rzeźbiarską jest dziełem Mistrza Niccolo, czynnego także w Modenie i Weronie. Górna, gotycka już część fasady powstała w połowie XIII w. W latach 1451-1493 wzniesiono renesansową dzwonnicę, którą zaprojektował Leon Battista Alberti. W tym samym czasie powstała apsyda prezbiterium według projektu miejscowego architekta Biagio Rosettti oraz Loggia dei Merciai, czyli ciąg sklepów przylegających do południowej elewacji świątyni. W latach 1712-1728 przeprowadzono gruntowną przebudowę wnętrza katedry, którą kierowali Francesco Mazzarelli a po nim Tomasso Mattei. Prace trwały 17 lat i doprowadziły do zniszczenia oryginalnego układu wnętrza poprzez wprowadzenie trzech naw w miejsce dotychczasowych pięciu. Kościół został uszkodzony w czasie alianckiego nalotu w listopadzie 1944 r., zniszczeniu uległy wtedy zakrystia i części apsydy.

ARCHITEKTURA. Kościół romańsko-gotycki, przebudowany gruntownie w okresie renesansu i późnego baroku. Złożony z trójnawowego korpusu bazylikowego, trzech naw poprzecznych i prezbiterium zakończonego półkolistą apsydą. Przy południowej ścianie prezbiterium wznosi się dzwonnica.

Fasada zachodnia katedry posiada cechy romańskie i gotyckie. Podzielona jest na kilka kondygnacji arkad i ozdobiona bardzo bogatą dekoracją rzeźbiarską. Dolną romańską część fasady wykonał Mistrz Niccolo, którego dziełem jest też portal główny. Jest on skryty w otwartym przedsionku, wspartym na dwóch parach romańskich kolumn osadzonych na siedzących lwach. Portal główny posiada uskokowe ościeża i jest zamknięty półkolistymi archiwoltami, w tympanonie znajduje się płaskorzeźba św. Jerzego pokonującego smoka. Ościeża i nadproże portalu ozdobione są bogatą dekoracją rzeźbiarską, także figuralną. W bocznych polach znajdują się jeszcze dwa mniejsze portale romańskie. Po lewej stronie fasady wmurowana jest tablica upamiętniająca przejście Ferrary spod władzy rodu d’Este pod władze papieża Klemensa VIII w 1597 r. Po prawej stronie w niszy umieszczony jest pomnik markiza Alberta d’Este, założyciela miejscowego uniwersytetu w 1391 r. Nad portalem głównym nadbudowana jest gotycka loggia, przepruta ostrołukowymi prześwitami z maswerkami i posągiem Matki Bożej z Dzieciątkiem pośrodku, dziełem Michele da Firenze z 1427 r.. Powyżej w trójkątnym tympanonie przedstawiona jest scena Sądu Ostatecznego z postaciami Chrystusa Odkupiciela, aniołów trzymających narzędzia Męki Pańskiej oraz Matki Bożej i św. Jana Ewangelisty. Poniżej na architrawie widnieją płaskorzeźbione postacie aniołów ważących dusze potępionych i zbawionych. Górna część fasady rozczłonkowana jest trzema rzędami arkad, w najniższej kondygnacji romańskich, w dwóch wyższych kondygnacjach gotyckich. Fasadę wieńczą trzy trójkątne szczyty wypełnione okolusami i ostrołukowymi arkadami.

Elewacja południowa katedry podzielona jest na trzy kondygnacje. W dolnej kondygnacji znajduje się Loggia dei Merciai zajmowana przez sklepy. Dwie górne kondygnacje wypełnione są rzędami półkolistych arkad. Apsyda prezbiterium podzielona jest wydatnymi gzymsami na dwie kondygnacje, z których każda rozczłonkowana jest pilastrami i półkolistymi płycinami przebitymi wąskimi oknami. Prezbiterium i nawa główna nakryte są dachami dwuspadowymi, nawy boczne nakrywają dachy jednospadowe. Nad skrzyżowaniami wznoszą się trzy kopuły, z których tylko środkowa wsparta jest na niskim ośmiobocznym tamburze. Kioski nad ramionami naw poprzecznych nakryte są dachami dwuspadowymi. Wnętrze katedry posiada układ przestrzenny powstały w okresie późnego baroku. Ściany podzielone są potężnymi pilastrami dźwigającymi wydatne gzymsy i sklepienia kolebkowe z lunetami. Nawy boczne otwarte są do nawy głównej półkolistymi arkadami.

Dzwonnica renesansowa, zbudowana na planie kwadratu z białego i czerwonego marmuru z Werony, podzielona na cztery kondygnacje przebite parami półkolistych arkad.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Na ścianach przy wejściu do katedry znajdują się fragmenty fresków przedstawiające Świętych Piotra i Pawła, namalowane w 1530 r. przez Benvenuto Tisi zwanego Garolfalo. W pierwszej kaplicy na prawo od wejścia - Capella della Madonna della Grazie znajduje się okazały ołtarz wykonany z polichromowanego marmuru w XVIII w. z obrazem Matki Bożej. W kolejnych ołtarzach prawej nawy znajdują się inne interesujące obrazy. Należy do nich Matka Boża ze Świętymi Barbarą i Katarzyną, namalowany w 4. ćw. XVI w. przez Sebastiano Filippi, zwanego też Bastianino oraz Męczeństwo św. Wawrzyńca, namalowany przez Francesco Barbieri, bardziej znanego jako Guercino. W ołtarzu na zakończeniu nawy południowej umieszczona jest Grupa Ukrzyżowania z posągami Chrystusa, Matki Bożej i św. Jana, wykonanymi z brązu w XV w. przez Nicolo Baroncelli. Po bokach ołtarza umieszczone są kolejne dwie brązowe rzeźby Świętych Maureliusa i Jerzego pokonującego smoka, wykonane w tym samym czasie przez Domenico di Paris. Przy lewej ścianie u wejścia do prezbiterium ustawiony jest pomnik nagrobny papieża Urbana III zmarłego w 1187 r. Ferrarze. Cennym zabytkiem sztuki snycerskiej są XVI-wieczne stalle okalające apsydę prezbiterium. Sam ołtarz główny jest późnobarokowy i powstał w 1728 r. Sklepienie apsydy prezbiterium pokrywa fresk przedstawiający scenę Sądu Ostatecznego, namalowany przez Bastianino w 1580 r., który wyraźnie inspirował się wcześniejszym dziełem Michała Anioła z kaplicy Sykstyńskiej. Ściany prezbiterium pokrywa bogata dekoracja stiukowa z końca XVI w. Kolejne interesujące obrazy oglądać można w ołtarzach lewej nawy. Znajduje się tam Koronacja Maryi w otoczeniu Świętych, namalowany w 1506 r. przez Francesco Francia oraz dwa dzieła Benvenuto Tisi zwanego Garolfalo, Madonna Liberatrice (Wyzwolicielka), namalowana w 1528 r. jako wotum za uwolnienie miasta od zarazy oraz Matka Boża ze Świętymi Sylwestrem, Maureliusem, Hieronimem i Janem Chrzcicielem z 1524 r. W ostatniej kaplicy przy wejściu umieszczona jest marmurowa chrzcielnica z XIII w.