Florencja, kościół San Lorenzo

Szczegóły: | Odsłony: 13801

Florencja, kościół San Lorenzo
Florencja, kościół św. Wawrzyńca
Firenze, basillica di San Lorenzo

Lokalizacja: Florencja, Piazza San Lorenzo (43.774889, 11.253864)
Budowa: 1421-1469
Architekt: Filippo Brunelleschi
Styl: renesans

Bazylika San Lorenzo we Florencji słynie jako nekropolia rodu Medyceuszy a także z Nowej Zakrystii, w której znajdują się prace Michała Anioła.

HISTORIA. Budowę obecnego kościoła San Lorenzo rozpoczęto w 1421 r. po wyburzeniu poprzedniej świątyni i okolicznych zabudowań. Autorem projektu był Filippo Brunelleschi, wybitny florencki architekt. Pracę budowlane rozpoczęto od wzniesienia tzw. Starej Zakrystii, która miała stać się mauzoleum rodu Medyceuszy. Budowa przeciągała się i kościół został ukończony dopiero w 1469 r. na długo po śmieci Brunelleschiego (zm. 1446). San Lorenzo oraz będący również dziełem Brunelleschiego, położony na drugim brzegu Arno Santo Spirito, są pierwszymi świątyniami wznoszonymi w stylu renesansu i rozpoczynają historię nowożytnej architektury sakralnej. W 1551 r. przed fasadą San Lorenzo ustawiony został pomnik Jana Medyceusza (Giovanniego de Medici), twórcy potęgi finansowej rodu, autorstwa Baccia Bandinellego.

ARCHITEKTURA. Kościół San Lorenzo złożony jest z wydłużonego, trójnawowego korpusu bazylikowego z transeptem i niewielkim kwadratowym prezbiterium. Nawy boczne ujęte są po bokach na całej długości wnękami ołtarzowymi. Po obu stronach prezbiterium dostawione są po dwie niewielkie kwadratowe kaplice otwarte na transept, którego ramiona także z innych stron otoczone są kaplicami. Na przedłużeniu prezbiterium dobudowana jest Capella dei Principi, olbrzymia kaplica zbudowana na planie ośmioboku. Po przeciwległych narożnikach transeptu dobudowane są dwie niewielkie ale ważne dla europejskiej sztuki budowle. Przy lewym ramieniu została wzniesiona przez Brunelleschiego Sagrestia Vecchia zwana Starą Zakrystią zaś przy prawym ramieniu Michał Anioł wzniósł Nową Zakrystię (Sagrestia Nuova). Wnętrze korpusu nawowego podzielone jest kolumnami, na kapitelach których spoczywają odcinki belkowania a na nich dopiero opierają się półkoliste łuki arkad międzynawowych. Także przylegające do naw bocznych wnęki ołtarzowe otwarte są półkolistymi arkadami. Nad skrzyżowaniem nawy i transeptu wznosi się kopuła z latarnią. Prezbiterium, ramiona transeptu i nawa główna nakryte są kasetonowymi stropami płaskimi, z kolei nawy boczne nakryte są sklepieniami żaglastymi. Fasada frontowa kościoła pozostała nieotynkowana dlatego świątynia sprawia surowe wrażenie. Nawa główna, transept i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe, zaś nawy boczne kryją dachy jednospadowe.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W kościele znajduje się wiele wybitnych dzieł sztuki, głównie renesansu. Podziwiać możemy tu dwie ambony wykonane z brązu przez Donatella po roku 1460. Ambony: pasyjna i zmartwychwstania, nazywane są od płaskorzeźbionych scen na nich umieszczonych. W ołtarzu jednej z kaplic przy lewym ramieniu transeptu umieszczony jest obraz Zwiastowanie, dzieło Filippo Lippi z około 1440 r. Obraz zaliczany jest do arcydzieł XV-wiecznego włoskiego malarstwa. W innej kaplicy przy prawym ramieniu transeptu znajduje się drewniany krucyfiks, dzieło Antonio del Pollaiolo z XV w.

Stara Zakrystia wzniesiona przez Filippo Brunelleschiego w latach 1421-28 jest budowlą centralną zbudowaną na planie kwadratu, nakrytą kopułą wspartą na pendentywach. Do dużego kwadratu przylega mniejszy, mieszczący prezbiterium, także przykryty kopułą. Ściany wewnątrz rozczłonkowane są korynckimi pilastrami dźwigającymi belkowanie obiegające wnętrze. Kaplica ta stała się wzorem dla setek podobnych kaplic-mauzoleów wznoszonych w Europie w XV i XVI w. Jej wystrój rzeźbiarski jest dziełem Donatella, który w latach 1434-43 stworzył na zlecenie Cosimo il Vecchio monumentalne stiukowe tonda. Cztery większe ze scenami z życia św. Jana zostały umieszczone w żagielkach kopuły, zaś mniejsze z przedstawieniami czterech ewangelistów znajdują się u wylotu sklepienia. Dekoracja stworzona przez Donatella nie przypadła do gustu Brunelleschiemu i była przyczyną konfliktu między tymi wybitnymi artystami. W starej zakrystii umieszczone są pomniki nagrobne Giovanniego i Piero de Medici wykonane przez Andrea del Verrocchio. Po przeciwległej stronie transeptu wzniesiona została

Nowa Zakrystia. Jej fundatorem był papież Leon X, wywodzący się z rodu Medyceuszy, który chciał przygotować godne miejsce spoczynku m.in. dla swojego ojca Wawrzyńca Wspaniałego . Pod posadzką pochowani zostali ostatecznie Lorenzo il Magnifico (zm. 1492), jego zamordowany brat Giuliano (zm. 1478) oraz dwaj kolejni Medyceusze Giuliano (zm. 1516) i Lorenzo, książę Urbino (zm. 1519). Zadanie budowy i wykonania dekoracji wnętrza powierzono Michałowi Aniołowi, który chociaż nie ukończył pomników nagrobnych, stworzył dzieło wybitne. Prace nad Nową Zakrystią artysta prowadził z wieloma przerwami od 1520 r. do 1534 r. kiedy to na stałe przeniósł się do Rzymu. Michał Anioł wzorował się na Starej Zakrystii Brunelleschiego, tworząc kwadratowe wnętrze nakryte półkopułą. Ściany wewnątrz rozczłonkowane są pilastrami toskańskimi, wspierającymi wydatny gzyms, który dzieli zakrystię w połowie wysokości. Planowano ustawienie trzech pomników wewnątrz mauzoleum, ostatecznie powstały dwa a zabrakło czasu na wykonanie podwójnego nagrobka dla Wawrzyńca Wspaniałego i jego brata Giuliana. Wykonane przez Michała Anioła pomniki ustawione są przy ścianach. Ich sarkofagi wysunięte są do przodu i nakryte wydatnymi wolutami, na których w półleżących pozach umieszczone są masywne ciała symbolicznych postaci. U Lorenza jest to Wieczór i Jutrzenka a u Giuliana Noc i Dzień. Centralne miejsce w obu pomnikach zajmują siedzące postacie zmarłych, ustawione w płytkiej wnęce między parami kolumn, Giuliana przedstawiono jako aktywnego a Lorenza jako kontemplującego. W Nowej Zakrystii znajduje się tez piękna rzeźba Madonny zwanej Medycejską, dłuta Michała Anioła. Towarzyszą jej rzeźby patronów Medyceuszy świętych Kosmy i Damiana, wykonane przez uczniów Michała Anioła. Budowę ogromnej Capella dei Principi na przedłużeniu prezbiterium rozpoczęto w 1605 r. z przeznaczeniem na kolejne mauzoleum Medyceuszy przy San Lorenzo. Prace budowlane mocno się przeciągnęły, tak że wnętrze zostało nakryte kopułą dopiero w 1823 r. Kaplica zbudowana jest na planie ośmioboku z wnękami na pomieszczenie ołtarzy. Do jej wykończenia użyto wielu drogich materiałów sprowadzanych często z zagranicy. Na bocznych ścianach usytuowane zostały monumentalne sarkofagi wielkich książąt z rodu Medyceuszy: Ferdynanda I, Cosima II, Ferdynanda II, Cosima III, Francesca i Cosima I.

Z krużganków San Lorenzo można dostać się do Biblioteki Laurenziana, której wykonanie powierzono w 1524 r. Michałowi Aniołowi. Klatka schodowa prowadząca do czytelni jest prawdziwym arcydziełem architektury iluzjonistycznej. Wysokiej klasy wnętrze posiada również czytelnia, której długość (46 metrów) została podkreślona architektonicznym podziałem ścian.

LITERATURA

Jepson T., Florencja i Toskania. Przewodnik National Geographic, Warszawa 2011
Knaurs Kulturführer in Farbe, Florenz und Toskana, Augsburg 1998
Sztuka Świata, t. V i VI, Warszawa 1992
Wirtz R.C., Florencja. Sztuka i architektura, wyd. Ullmann 2008

Florencja, kościół San Lorenzo