Bolonia bazylika Santo Stefano - Kompleks Siedmiu Kościołów
Bologna, basilica di Santo Stefano - Complesso delle Sette Chiese
Bolonia, bazylika św. Stefana

Lokalizacja: Bolonia, Via Santo Stefano 24 (44.492024, 11.348818)
Budowa: V - XI w.
Styl: romanizm

Bazylika Santo Stefano to duży zespół budynków sakralnych, nazywany popularnie kompleksem Sette Chiese (kompleks Siedmiu Kościołów). Pierwotnie istniała tutaj pogańska świątynia Izydy wzniesiona na przełomie I i II w. w miejscu źródła wody. Początki założenia chrześcijańskiego sięgają końca IV w. kiedy odnaleziono groby świętych męczenników Witalisa i Agrykoli. Na miejscu znaleziska biskup Bolonii Petroniusz nakazał budowę kościoła śś. Witalisa i Agrykoli. W tym samym czasie, także z inicjatywy biskupa Petroniusza, w miejscu pogańskiej świątyni Izydy zbudowano kościół Grobu Bożego. W 727 r. po zdobyciu miasta przez Longobardów ich władca Liutprand nakazał wzniesienie kościoła św. Jana Chrzciciela, który dzisiaj nosi wezwanie Ukrzyżowania. Zespół kościołów został zniszczony w czasie najazdu Węgrów na początku X w. a następnie odbudowany przez benedyktynów na początku XI w. W czasie odbudowy pod kościołem Ukrzyżowania zbudowano kryptę na pomieszczenie relikwii śś. Witalisa i Agrykoli, dobudowano też budynki klasztorne oraz dziedziniec Piłata. W czasie prac konserwatorskich przeprowadzonych w 1880 r. i pierwszych latach XX w. usunięto zbędne przybudówki ale dokonano też niepotrzebnych ingerencji zaburzając pierwotny układ zespołu. Od 2013 r. zespołem opiekują się franciszkanie, którzy zastąpili benedyktynów.

Bolonia bazylika Santo Stefano

Bolonia, bazylika San Vitale e Sant’Agricola
Bolonia, bazylika śś. Witalisa i Agrykoli
Bologna, basilica San Vitale e Sant’Agricola

HISTORIA. Kościół został zbudowana w V w. (431-450) z inicjatywy biskupa Petroniusza na miejscu grobów świętych męczenników Witalisa i Agrykoli zamordowanych w 304 r. za panowania cesarza Dioklecjana. W X w. kościół został zniszczony w czasie najazdu węgierskiego a następnie w XI w. odbudowany w obecnym kształcie przez benedyktynów. W XIX w. kościół był restaurowany, wtedy m.in. fasada zyskała obecny wygląd.

ARCHITEKTURA. Romański kościół posiada bazylikowy, trójnawowy i pięcioprzęsłowy korpus zakończony trzema apsydami, z których największa jest środkowa apsyda prezbiterium. Fasada jest trójdzielna z szerszą częścią środkową, wydzieloną przyporami i zamkniętą trójkątnym szczytem z fryzem arkadkowym. W szczycie umieszczony jest równoramienny krzyż a pod nim para zamkniętych półkoliście okien. W przyziemiu znajduje się półkolisty portal romański ujęty smukłymi kolumnami z rzeźbionymi kapitelami. Elewacje boczne opięte są przyporami między którymi rozmieszczone są wąskie okna zamknięte półkoliście. Ściany naw bocznych i nawy głównej zwieńczone są fryzem arkadkowym. Od północy do wnętrza prowadzi półkolisty portal romański. Nawę główna nakrywa dach dwuspadowy, nad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Wewnątrz ściany podzielone są pilastrami podtrzymującymi sklepienia żaglaste na gurtach. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych półkolistymi arkadami wspartymi na kolumnach, na przemian na masywnych o przekroju czwórliścia i smukłych o kolistym przekroju.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W bocznych apsydach umieszczone są dwa wczesnośredniowieczne sarkofagi przypisywane dwóm świętym męczennikom Witalisowi i Agrykoli ozdobione płaskorzeźbionymi symbolami Chrystologicznymi: Aniołem między Jeleniem a Lwem oraz Krzyżem pomiędzy Pawiami.

Bolonia, bazylika San Vitale e Sant’Agricola

Bolonia, bazylika del Sepolcro
Bolonia, bazylika Grobu Bożego
Bologna, basilica del Sepolcro

HISTORIA. Kościół został zbudowany w V w. na polecenie biskupa Petroniusza na miejscu pogańskiej świątyni Izydy. Budowla wzorowana była na wzniesionym przez cesarza Konstantyna kościele Grobu Bożego w Jerozolimie. Kościół został uszkodzony na początku IX w. w czasie najazdu Węgrów i odnowiony na początku XI w. W 1141 r. odkryto w kościele grób biskupa Bolonii Petroniusza, którego ciało zostało w 2000 r. przeniesione do kościoła San Petronio.

ARCHITEKTURA. Kościół jest budowlą centralną zbudowaną na planie ośmioboku złożoną z nawy i obejścia z emporą na piętrze. Ceglane elewacje kościoła w dolnej kondygnacji od zachodu rozczłonowane są ślepymi półkolistymi arkadami. W jednej z nich mieści się półkolisty portal wejściowy. Górne kondygnacje obejścia i nawy przebite są kilkom biforiami i obwiedzione fryzem arkadkowym. Wewnątrz nawa otoczona jest dwunastoma kolumnami wykonanymi z cegły i marmuru, wspierającymi półkoliste arkady otwarte do obejścia. Górna kondygnacja nawy rozczłonkowana jest półkolumnami między którymi rozmieszonych zostało dwanaście par biforiów i zwieńczona obiegającym fryzem arkadkowym. Centralną nawę nakrywa kopuła zaś obejście nakryte jest sklepieniami krzyżowymi.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Pośrodku nawy ustawiona jest kaplica Grobu Bożego ozdobiona płaskorzeźbami nakrytymi trójlistnym łukiem i zwieńczona kolumnową balustradą. U dołu znajduje się otwór zamknięty kratą, w którym dawniej przechowywano ciało biskupa Petroniusza. Od lewej strony do kaplicy dostawiona jest ambona ozdobiona płaskorzeźbami ewangelistów.

Bolonia, bazylika del Sepolcro

Bolonia, kościół del Crucifisso
Bolonia, kościół Ukrzyżowania
Bologna, chiesa del Crucifisso

HISTORIA. Kościół został zbudowany po 727 r. z fundacji króla Longobardów Liutpranda. Został przebudowany w XI w. podczas odbudowy po zniszczeniach z czasu najazdu węgierskiego, m.in. od 1019 r. budowana była krypta pod prezbiterium. W połowie XVII w. prezbiterium, które stanowiło samodzielny kościół św. Jana Chrzciciela, zostało przebudowane w stylu barokowym i połączone z nawą wysokimi schodami.

ARCHITEKTURA. Przedromański kościół, przebudowany w stylu romańskim złożony z szerokiej nawy i prezbiterium znacznie wyższego od do nawy, zakończonego od wschodu wnęką obszerną ołtarzową z apsydą. Pod prezbiterium usytuowana jest krypta. Fasada kościoła jest trójdzielna, rozczłonkowana lizenami i zwieńczona trójkątnym szczytem z fryzem arkadkowym. W przyziemiu na osi znajduje się portal zamknięty półkoliście. Powyżej w rzędzie umieszczone są cztery okna ostrołukowe a nad nimi pośrodku rozeta. W lewym narożniku fasady usytuowana jest ambona. Elewacje boczne także podzielone są pionowymi lizenami i zwieńczone pryzem arkadkowym. Nawę nakrywa dach dwuspadowy podobnie jak znacznie wyższe prezbiterium. Wewnątrz nawa nakryta jest otwartą więźbą dachową, ściany rozczłonkowane są ośmioma parami półkolistych ślepymi arkad wspartych na ceglanych pilastrach. Prezbiterium oddzielone od nawy ostrołukową arkadą, podniesione powyżej poziomu posadzki skomunikowane schodami. Ściany wewnątrz prezbiterium opięte są pilastrami dźwigającymi wydatny gzyms z belkowaniem. Nad gzymsem każda ze ścian przebita jest dużym oknem zamkniętym łukiem odcinkowym. Prezbiterium nakrywa sklepienie żaglaste.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Przy lewej nawie ustawiona jest XVIII-wieczna polichromowana rzeźba Opłakiwanie Chrystusa wykonana z Papieru mâché przez Angelo Gabriello Pio. Dalej w kierunku prezbiterium znajduje się nadwieszany renesansowy pomnik nagrobny z rzeźbioną postacią zmarłego ułożoną na sarkofagu. Nad pomnikiem zachował się fragment dawnej empory kobiecej. W prezbiterium zawieszony jest krucyfiks z około 1380 r. namalowany przez Simone dei Crucifissi. W barokowym ołtarzu umieszczonym we wschodniej wnęce znajduje się obraz Ukrzyżowanie z XV w., prawdopodobnie autorstwa Michele da Modena.

KRYPTA podzielona na pięć naw nakrytych sklepieniami krzyżowymi wspartymi na dwudziestu kolumnach. Druga kolumna od wejścia po prawej stronie, bez kapitela, miała zostać przywieziona przez Petroniusza z Ziemi Świętej i jest tej samej wysokości co Jezus (około 170 cm). W dwóch urnach ustawionych na ołtarzu przechowywane są szczątki śś. Witalisa i Agrykoli.

Bolonia, bazylika del Crucifisso

Bolonia, kościół del Martyrium
Bologna, chiesa del Martyrium
Bolonia, kościół Męczeństwa

HISTORIA. Budowę świątyni rozpoczęto w V w. przypuszczalnie za czasów biskupa Petroniusza. Była ona później przebudowywana w VIII w. czasach Longobardów i Franków. Po zniszczeniach z czasu najazdu węgierskiego została odbudowana na początku XI w. Obecny wygląd jest wynikiem renowacji przeprowadzone w końcu XIX w.

ARCHITEKTURA. Romański kościół podzielony jest na pięć dwuprzęsłowych naw zakończonych od wschodu czterema półkolistymi apsydami, dwoma skrajnymi kwadratowymi kaplicami i środkową kaplicą o planie małego kościoła z wąską nawą, transeptem i małą apsydą. Fasada kościoła w dolnej kondygnacji trójdzielna z polami wypełnionymi półkolistymi arkadami. W środkowej arkadzie znajduje się portal wejściowy a w bocznych arkadach ostrołukowe wnęki mieszczące nagrobki. Wnętrze nakrywają sklepienia krzyżowe wsparte na marmurowych kolumnach.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W jednej z kaplic znajduje się niezwykle cenny zespół rzeźb Pokłonu Trzech Króli wykonany w 1290 r. i polichromowany w 1370 r. Na ścianach zachowały się fragmenty fresków z XIV i XV w. przedstawiające m.in. ciężarną Matkę Bożą oraz św. Urszulę z towarzyszkami męczeństwa.

Bolonia, bazylika del Martyrium

LITERATURA

Knaurs Kulturführer in Farbe. Italien, opr. zb. Augsburg 2000
Strona internetowa: http://churchesofvenice.com/bolognasanstef.htm

Inne kościoły w Bolonii opisane na stronie zabytkowekoscioly.net

Bolonia, bazylika San Domenico
Bolonia, bazylika San Petronio
Bolonia, bazylika Santo Stefano
Bolonia, katedra San Pietro
Bolonia, kościół Madonna di San Luca
Bolonia, kościół Santa Maria della Vita

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł