lubuskie

Lokalizacja: Gorzów Wielkopolski, Obotrycka 10 (52.730833,15.239444)
Budowa: 3. ćw. XIII w. - 1489 r.
Styl: gotyk

HISTORIA. Początki kościoła sięgają 3. ćw. XIII w. kiedy to został wzniesiony jako świątynia parafialna dla lokowanego w 1257 r. miasta Landsberg (Landisberch Nova). Został powiększony w 1489 r. o prezbiterium. Następnie w XVI i XVII w. przekształcono go wewnątrz, dostosowując do potrzeb liturgii protestanckiej. W 1621 r. podwyższono wieżę. W latach 1952-56 kościół został poddany regotycyzacji, kiedy to usunięto m.in. empory. W latach 1989-90 przedłużono w kierunku zachodnim zakrystię, której jasna elewacja kontrastuje z średniowiecznym murem a co gorsza przesłoniła gotycki portal północny.

ARCHITEKTURA. Kościół jest gotycki, zbudowany z cegły. składa się z trójnawowego, pięcioprzęsłowego korpusu o układzie pseudobazylikowym, krótkiego dwuprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego trójbocznie oraz przylegającej do korpusu zakrystii od północy i wieży od zachodu. Prezbiterium i korpus nakryte są dachami dwuspadowymi. Prezbiterium na zewnątrz opięte jest jednouskokowymi przyporami, zaś elewacje korpusu ujęte są lizenami. Od zachodu dostawiona jest masywna wieża, równa szerokością korpusowi, pięciokondygnacyjna, ozdobiona ostrołucznymi blendami, zwieńczona ośmioboczną nastawą i barokowym hełmem. Taki typ wieży był rozpowszechniony na trenie Brandenburgii i ma swoje korzenie w karolińskim westwerku. Do kościoła prowadzą trzy ostrołukowe, uskokowe portale, główny od zachodu oraz boczne od północy i południa. Wewnątrz prezbiterium nakryte jest sklepieniem gwiaździstym, z kolei korpus nakrywa sklepienie krzyżowo-żebrowe wsparte na ośmiobocznych filarach międzynawowych i filarach przyściennych rozczłonkowujących ściany wewnątrz kościoła. Nawy boczne otwarte są do nawy głównej ostrołukowymi arkadami. Wnętrze kościoła oświetlają dwudzielne ostrołukowe okna.

WYSTRÓJ WNĘTRZA. Najcenniejszym zabytkiem gorzowskiej katedry jest manierystyczny tryptyk z około 1600 r., z późnogotyckimi rzeźbami dwunastu apostołów, pochodzącymi z wcześniejszego ołtarza. W kruchcie w przyziemiu wieży urządzone zostało mauzoleum biskupów gorzowskich, gdzie spoczywa m.in. pierwszy biskup Wilhelm Pluta (zm. 1986).

Rzut poziomy za: Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Arkady 2012
Ratajczak T., Katedra w Gorzowie Wielkopolskim – Pomnik jubileuszu 750-lecia lokacji miasta, [w:} Zabytki Heritage, 2/2007
Skibiński Sz., Zalewska-Lorkiewicz K., Sztuka polska. Gotyk, t. 2, Warszawa 2010

• Następny artykuł