podlaskie

Białystok, kościół Chrystusa Króla i św. Rocha

Lokalizacja:  Białystok, ul. Abramowicza 1 (53.134596, 23.144800)
Budowa: 1927-1946
Architekt: Oskar Sosnowski
Styl: modernizm i ekspresjonizm

Kościół św. Rocha w Białymstoku należy do najlepszych przykładów polskiego modernizmu w architekturze sakralnej okresu międzywojennego. Jego śnieżnobiała bryła dominuje nad miastem i zamyka perspektywę ulicy Lipowej. Według zamysłu architekta Oskara Sosnowskiego, kościół miał nosić wezwanie Maryi Gwiazdy Zarannej, co było odniesieniem do odzyskania niepodległości przez Polskę. To dlatego architekt wykorzystał motyw gwiazdy w planie kościoła i licznych detalach obok wielokrotnie powtórzonych motywów kryształowych w stylu art deco.

HISTORIA. Kościół został zbudowany w latach 1927-1946 według projektu Oskara Sosnowskiego jako wotum za odzyskanie niepodległości przez Polskę. Inicjatorem budowy kościoła był ksiądz Adam Abramowicz. W 1939 r. kościół został czasowo zajęty przez wojska niemieckie na koszary. Prace wykończeniowe przy kościele i jego otoczenia trwały jeszcze do lat 60-tych XX w.

ARCHITEKTURA. Modernistyczny kościół, zbudowany z cegły z wykorzystaniem żelbetu m.in. do wzniesienia wieży. Złożony jest z ośmiobocznej nawy otoczonej obejściem i aneksami przylegającymi do każdego z jego ośmiu boków. Aneksy mają plan zbliżony do prostokąta i pełnią funkcję prezbiterium, przedsionka i kaplic bocznych. Od zachodu nadbudowana jest wysoka trzyczłonową wieżą wysoka na 78 m. W dolnej części jest czworoboczna, poprzedzona od zachodu trójarkadowym portykiem, w górnej części przechodzi w ażurowy ośmiobok i zwieńczona jest węższym ośmiobokiem nakrytym dachem ostrosłupowym z figurą Maryi. Elewacje kościoła przebite są wąskimi oknami zwieńczonymi trójkątnymi motywami kryształowymi. Górne partie ścian pokryte są szerokimi fryzami o motywach kryształowych. Nad częścią centralną dachu umieszczony jest duży i przeszklony witrażem owalny plafon. Wnętrze kościoła jest dobrze oświetlone przez okna i plafon na suficie. Nawa główna oddzielona jest od obejścia wysokimi półkolistymi arkadami, wspartymi na filarach, które zwieńczone są posągami świętych. Obejście i nawa nakryte są stropem płaskim o motywach kryształowych, z wielkim plafonem nad centralną częścią nawy.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest utrzymane w duchu modernizmu i zostało zaprojektowane w znacznej części przez Oskara Sosnowskiego. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne Matki Bożej Różańcowej i św. Antoniego zaprojektował architekt Stanisław Bukowski, który w latach 1945-1962 nadzorował prace przy wykończeniu kościoła. W ołtarzu głównym ustawiona jest rzeźba Chrystusa Króla wykonana przez Stanisława Horno-Popławskiego. Ołtarze Matki Bożej Różańcowej i św. Antoniego wykonała Irena Pławska, która jest też autorką rzeźb świętych na filarach i stacji Drogi Krzyżowej. Ołtarz w kaplicy Matki Bożej Ostrobramskiej, chrzcielnicę i konfesjonały wykonał Aleksander Wels według projektu Oskara Sosnowskiego. Aleksander Wels zaprojektował i wykonał też ołtarz w kaplicy św. Rocha. Witraż w świetliku z przedstawieniem Gołębicy Ducha Świętego i symbolami ewangelistów wykonała Placyda Siedlecka-Bukowska.

Przed kościołem ustawiona jest monumentalna rzeźba Chrystusa Dobrego Pasterza, wykonana przez Stanisława Horno-Popławskiego. Ten sam artysta wykonał też rzeźbę Matki Bożej z Dzieciątkiem, ustawioną na grobie księdza Adama Abramowicza.

LITERATURA

Burno F., Świątynie nowego państwa. Kościoły rzymskokatolickie II Rzeczpospolitej, Warszawa 2012
Żabicki J., Leksykon zabytków Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010
Strona internetowa: http://www.swroch.bialystok.opoka.org.pl/historia

Białystok, kościół Chrystusa Króla i św. Rocha