Rumunia

Alba Iulia, katedra św. Michała
Alba Iulia, catedrala Sfântul Mihail

Lokalizacja: Alba Iulia, Michai Viteazul 21 (46.067602, 23.570148)
Budowa: 1255 - 1291
Styl: późny romanizm, wczesny gotyk

HISTORIA. Budowa pierwszej romańskiej katedry w Alba Iulia została ukończona przed 1140 r. Świątynia ta została zniszczona w czasie najazdu mongolskiego w 1240 r. Budowę obecnej katedry rozpoczęto w stylu późnoromańskim przed 1255 r. z inicjatywy biskupa Gallusa i ukończono w latach 1287-1291 już w stylu wczesnego gotyku. W ostatnim etapie budowy czynny był mistrz murarski Jan z Saint-Die. Katedra w Alba Iulia ma szczególne znaczenie dla Węgrów, jest to bowiem najstarsza zachowana węgierska świątynia katedralna i jedyna ocalała z tureckiej okupacji nekropolia władców.  

ARCHIEKTURA. Katedra o cechach poźnoromańskich i wczesnogotyckich, złożona z bazylikowego trójnawowego korpusu, ramion transeptu zakończonych od wschodu płytkimi apsydami oraz dwuprzęsłowego prezbiterium zamkniętego pięciobocznie. Od zachodu korpus nawowy poprzedza masyw wieżowy z ukończoną wieżą południową. Sam korpus nawowy wzniesiono w typie wiązanym, w którym na trzy przęsła nawy głównej przypada sześć przęseł naw bocznych. W 1456 r. w katedrze został pochowany Jan Hunyady, wojewoda siedmiogrodzki i wybitny wódz węgierski, ojciec króla Węgier Macieja Korwina. W 1512 r. do katedry dobudowano od północy renesansową kaplicę św. Ducha.

Późnoromańskie elewacje korpus nawowego i transeptu są przebite niewielkimi oknami zamkniętymi półkoliście i ostrołukowo. Wschodnia część prezbiterium opięta jest przyporami, między którymi rozmieszczone są duże dwudzielne okna ostrołukowe z maswerkami. Masyw wieżowy przedziela wielka półkolista wnęka w której mieści się ostrołukowy uskokowy portal, którego łuki archiwolt ozdobione są dekoracją roślinną. Wieża północna nie została ukończona i sięga tylko do wysokości dachu. Wieża południowa podzielona na dziewięć kondygnacji przebitych półkolistymi i ostrołukowymi oknami, nakryta jest spłaszczonym dachem namiotowym. Od południa zachował się romański portal uskokowy zamknięty półkolistymi łukami archiwolt. Prezbiterium, transept i nawę główną nakrywają dachy dwuspadowe, nad nawami bocznymi dachy jednospadowe.

Wewnątrz ściany katedry rozczłonkowane są służkami, na które spływają żebra sklepień krzyżowo-żebrowych. Ramiona transeptu i nawy kościoła wydzielone są potężnymi filarami z kapitelami o bogatych motywach roślinnych i zoomorficznych.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Katedra posiada stosunkowo skromne wyposażenie wnętrza. W prezbiterium ustawione są barokowe stalle a w nawie znajduje się barokowa ambona. Najważniejszymi zabytkami w świątyni są liczne pomniki nagrobne. Trzy z nich, należące do przedstawicieli rodu Hunyadych, wykonano  w 1533 r. z fundacji króla Węgier Jana Zapolyi: 1. Jana Hunyadyego (zm. 1456), wojewody siedmiogrodzkiego, z leżącą postacią zmarłego w zbroi ułożoną na sarkofagu, którego ściany zdobią płaskorzeźby ze scenami walki jazdy węgierskiej z Turkami i zwycięski pochód wojska. Sarkofag został częściowo zniszczony w czasie najazdu tureckiego w 1658 r.; 2. Władysława Hunyadyego (zm. 1457), bana Chorwacji i Dalmacji oraz brata króla Macieja Korwina; 3. Jana Hunyadyego, starszego brata węgierskiego wodza o tym samym imieniu. W kaplicy królewskiej sąsiadującej z północnym ramieniem transeptem znajdują się dwa kolejne pomniki nagrobne, oba wykonane z białego marmuru, przypuszczalnie z fundacji króla polskiego Stefana Batorego dla królowej węgierskiej Izabeli Jagiellonki i jej syna Jana Zygmunta Zapolyi: 1. Izabeli Jagiellonki (zm. 1559), żony króla Węgier Jana Zapolyi, z leżącą postacią zmarłej ułożoną na sarkofagu, z insygniami królewskimi oraz kartuszem z herbami Polski i Węgier oraz królowej Bony Sforzy i Jana Zapolyi; 2. Jana Zygmunta Zapolyi (zm. 1571), pierwszego księcia siedmiogrodzkiego. W katedrze zostali też pochowani książęta siedmiogrodzcy Stefan Bocskai (zm. 1606), Gabor Bethlen (zm. 1629) i Jerzy I Rakoczy (zm. 1648). Pomniki nagrobne dwóch ostatnich powstały w Krakowie, Antonio Castelli wykonał nagrobek Bethlena a Sebastiano Sala był autorem pomnika Rakoczego. Wszystkie te nagrobki zostały zniszczone przez Turków w 1658 r.

LITERATURA

Brykowski Z., Chrzanowski T, Kornecki M., Sztuka Rumunii, wyd. Ossolineum 1979
Figiel S. Siedmiogród. W łuku rumuńskich Karpat, Pruszków 2019
Galusek Ł., Jurecki M., Rumunia. Przestrzeń, sztuka, kultura., wyd. BOSZ 2008
Figiel S. Siedmiogród. W łuku rumuńskich Karpat, Pruszków 2019

Alba Iulia, katedra św. Michała

• Następny artykuł