śląskie
Cieszyn, rotunda św. Mikołaja
Marek SztorcCieszyn, rotunda św. Mikołaja
Lokalizacja: Cieszyn, Zamkowa 3B (49.751156, 18.625615)
Budowa: XI w.
Styl: romanizm
HISTORIA. Rotunda św. Mikołaja jest jednym z najstarszych zabytków sakralnych w Polsce i najcenniejszym zabytkiem Śląska Cieszyńskiego. Jej budowę datuje się na okres od pierwszej połowy XI w. do pierwszej tercji XII w. Od momentu powstania pełniła rolę kościoła grodowego dla cieszyńskiego zamku. W XIX w. rotunda została do połowy przysypana ziemią i zamieniona na romantyczny pawilon. Pierwotny wygląd rotunda odzyskała dzięki pracom podjętym przez niemieckich naukowców w czasie okupacji w latach 1939-41 a przede wszystkim w wyniku działań polskich konserwatorów w latach 50-tych.
ARCHITEKTURA. Do budowy rotundy użyto podłużnych wapiennych ciosów. Romańska rotunda Składa się z okrągłej nakrytej kopułą nawy i przylegającej od wschodu półkolistej apsydy. W pogrubionym od południa murze nawy pomieszczone zostały schody prowadzące na emporę, znajdującą się od zachodu i wspartą na dwóch kolumnach i czterech półkolumnach. Ta właśnie empora odróżnia cieszyńską rotundę od niemal identycznych budowli w Czechach i na Morawach. Na emporze zachował się romański portal, prowadzący pierwotnie gankiem do sąsiadującego z rotundą palatium. Całkowita wysokość budowli wynosi około 15 m., wysokość ścian nawy do nasady dachu to 11,3 m zaś apsydy 6,8 m. Wejście do wnętrza znajduje się od strony zachodniej.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. We wnętrzu apsydy ustawiona jest mensa ołtarzowa, zrekonstruowana w trakcie prac konserwatorskich zakończonych w 1955 r.
Przekrój aksonometryczny za Sztuka romańska w Polsce, [w:] Sztuka świata, t. 3, Warszawa 1993
LITERATURA
Katalog Zabytków Sztuki, T. VI, woj. katowickie, z. 3, Miasto Cieszyn i pow. cieszyński, Warszawa 1974
Machowski M., Sztuka romańska w Polsce, [w:] Sztuka świata, t. 3, Warszawa 1993
Pilch Z., Leksykon Zabytków Górnego Śląska, Warszawa 2008
Sztuka polska romańska i przedromańska do schyłku XIII w., pod. red. M. Walickiego, Warszawa br.
Świechowski Z., Katalog architektury romańskiej w Polsce, Warszawa 2009
Strona internetowa: http://www.cieszyn.pl
Cieszyn, rotunda św. Mikołaja
