Węgry

Budapeszt, kościół Macieja (kościół NMP)
Budapest, Mátyás-templom (Nagyboldogasszony-templom)

Lokalizacja: Budapeszt - Budai Várnegyed, Szentháromság tér 2 (47.500791, 19.053863)
Budowa: 1874-1896
Architekt: Frigyes Schulek
Styl:  neogotyk

Popularna nazwa kościoła Macieja wzięła się od osoby króla Węgier Macieja Korwina, który finansował prace budowlane i dwukrotnie wstąpił tutaj w związki małżeńskie. Koronacje węgierskich królów odbywały się w Białogrodzie Królewskim (Székesfehérvár), jednak od XIV w. świeżo koronowany władca pokazywał się ludowi właśnie w tym kościele. Po zawarciu ugody pomiędzy Austrią a Węgrami w 1867 r. w kościele tym na króla Węgier koronowany został Franciszek Józef I a w 1916 r. Karol I (Karl IV). Specjalnie na koronację Franciszka Józefa mszę koronacyjną skomponował Franciszek Liszt.

HISTORIA. Pierwotny kościół zbudowany został w 2. połowie XIII w. jako świątynia parafialna niemieckich kolonistów. W XIV i XV w. trójnawową bazylikę przebudowano na kościół halowy. W 1541 r. po zdobyciu Budy przez Turków, kościół został zamieniony na meczet. Po usunięciu Turków w 1686 r. kościół przebudowano w stylu barokowym. Początkowo opiekowali się nim franciszkanie a następnie jezuici aby w 1773 r. stał się ponownie świątynią parafialną. W latach 1874-1896 kościół został gruntownie przebudowany w stylu neogotyckim a autorem projektu był architekt Frigyes Schulek. Ciężkie walki sowiecko-niemieckie o Budapeszt w latach 1944-45 spowodowały poważne uszkodzenie świątyni, której odbudowa rozpoczęła się w 1951 r. a rekonstrukcja wnętrz trwała do 1970 r.

ARCHITEKTURA. Neogotycki kościół z elementami neoromańskimi o bardzo bogatym detalu architektonicznym. Złożony jest z trójnawowego, pięcioprzęsłowego korpusu halowego i jednoprzęsłowego prezbiterium zamkniętego wielobocznie. Od zachodu kościół poprzedza dwuwieżowa fasada, od północy do korpusu przylega rząd kaplic a od południa dostawiona jest kruchta. Fasada w środkowej części zwieńczona jest trójkątnym szczytem, poniżej rozeta a w przyziemiu portal wejściowy. Wieża południowa ma wysokość 80 m, w dolnej części kwadratowa, wyżej przechodzi w ośmiobok i nakryta jest ostrosłupową kamienną iglicą. Wieża północna znacznie niższa nakryta jest ostrosłupowym hełmem. Elewacje kościoła opięte są przyporami, zwieńczonymi pinaklami. Korpus oświetlają duże, czterodzielne okna ostrołukowe z maswerkami, zaś prezbiterium dwa rzędy okien półkolistych i ostrołukowych. Najbardziej okazała kaplica św. Władysława jest dwuprzęsłowa i zamknięta pięciobocznie. Jej elewacje przeprute sa ostrołukowymi oknami. Od południa do kościoła prowadzi główny portal, który został zrekonstruowany z wykorzystanie oryginalnych elementów z około 1370 r. ze sceną Zaśnięcia Matki Bożej w tympanonie. Nawa główna i prezbiterium, nakryte są wspólnym dachem dwuspadowym, zaś nawy boczne nakrywają dachy dwuspadowe poprzeczne. Wnętrza nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, wspartymi na filarach opiętych służkami. Nawy otwarte są do siebie ostrołukowymi arkadami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA pochodzą przeważnie z okresu neogotyckiej przebudowy. Ściany wnętrza pokryte są efektowną polichromią ornamentalną i figuralną, której autorami są Károly Lotz i Bertalan Székely. Malarze nawiązali do zachowanych fragmentów średniowiecznych polichromii. Jedno z malowideł przedstawia scenę Zwycięstwa Janosa Hunyadego pod Belgradem nad Turkami w 1456 r. W kaplicy św. Władysława, ostatniej przy północnej nawie obejrzeć można dwa cykle malowideł Károly Lotza ze scenami z życia króla oraz cudów, które dokonały się u jego grobu. W oknach kościoła umieszczone są neogotyckie witraże wykonane przez Ede Kratzmanna. Dekorację rzeźbiarską wykonał Ferenc Mikula. W neogotyckim ołtarzu głównym umieszczona jest drewniana figura Maryi Królowej Węgier (Regina Hungariae). W kaplicy Trójcy Świętej znajduje się tumba grobowa króla Węgier Beli III i jego żony Agnieszki de Châtillon, których szczątki odnaleziono w połowie XIX w. w Székesfehérvár. Tumbę wykonał Ferenc Mikula w 1898 r.

Rzut poziomy za: https://varlexikon.hu/matyas-templom
Zdjęcia z wnętrza wykonał Andrzej Mleczko

LITERATURA

Chojnacka M., Budapeszt, wyd. ExpressMap, Warszawa 2017
Mehling M., Knaurs Kulturführer in farbe Ungarn, München 1996
Rusin W., Węgry. Praktyczny przewodnik, Bielsko-Biała 2014
Szwajdo J., Węgry. Przewodnik krajoznawczy, wyd. BOSZ, 2014

Budapeszt, kościół Macieja

Kościoły w Budapeszcie opisane na stronie: zabytkowekoscioly.net

Budapeszt, bazylika św. Stefana
Budapeszt, kościół Macieja
Budapeszt, kościół św. Anny
Budapeszt, kościół Piotra z Alkantary
Budapeszt, kościół św. Szczepana
Budapeszt, kościół Uniwersytecki
Budapeszt, kościół Wniebowzięcia NMP

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł