Wenecja, bazylika San Marco

Szczegóły: | Odsłony: 6049

Wenecja, bazylika San Marco
Wenecja, bazylika św. Marka
Venezia, basilica di San Marco

Lokalizacja: Wenecja - San Marco, Piazza San Marco 328 (45.434548, 12.339510)
Budowa: 1063-1094
Styl: romanizm, bizantyjski

Bazylika św. Marka jest najczęściej odwiedzanym przez turystów zabytkiem Wenecji. Świątynia jest nie tylko symbolem dawnej potęgi republiki Weneckiej ale też wybitnym zabytkiem sztuki sakralnej i wreszcie miejscem kultu relikwii św. Marka, patrona Wenecji.

HISTORIA. W 828 r. przywieziono do Wenecji doczesne szczątki św. Marka, które dwaj tutejsi kupcy wykradli z muzułmańskiej już wtedy Aleksandrii. Wkrótce Wenecjanie wznieśli dla świętego kościół, który stanął tuż obok Pałacu Dożów. Kościół ten spłonął w czasie pożaru w 976 r. a następnie został odbudowany. Jednak juz w latach 1063-1094 została wzniesiona obecna świątynia wzorowana na kościele Świętych Apostołów w Konstantynopolu. Budowla ta połączyła w sobie cechy architektury bizantyjskiej i stylu romańskiego. Była kilka razy przekształcana i rozbudowywana, m.in. po 1204 r. kiedy nadbudowano wysokie hełmy na kopułach oraz dobudowano narteks. Bazylika św. Marka dopiero w 1807 r. stała się siedzibą biskupa a do tego czasu była kościołem dożów i symbolem potęgi Republiki Weneckiej.

ARCHITEKTURA. Świątynia zbudowana jest na planie krzyża greckiego i nakryta pięcioma kopułami nad ramionami krzyża i częścią centralną. Składa się z prezbiterium zamkniętego półkolistą apsydą, z dwiema kaplicami po bokach również zamkniętymi apsydami. Korpus i transept są trójnawowe. Korpus zamknięty jest od zachodu narteksem, zaś od północy i południa otoczony kaplicami. Imponująca szeroka na 52 metry fasada zachodnia otwiera się na Plac św. Marka pięcioma potężnymi romańskimi portalami, z których największy środkowy wykonany jest z różnobarwnych marmurów a łuki jego archiwolt ozdobione są bogatymi ornamentami figuralnymi. Nad portalami znajdują się mozaiki pochodzące przeważnie z XVII-XIX w., tylko nad północny portalem (Porta di Sant' Alipio) zachowała się oryginalna XIII-wieczna mozaika przedstawiająca scenę sprowadzenia do Wenecji doczesnych szczątków św. Marka. Nad środkową częścią fasady ustawione są cztery rumaki, pozostałość antycznej kwadrygi, sprowadzone do Wenecji po zdobyciu Konstantynopola przez Krzyżowców w 1204 r. Równie bogate są boczne elewacje świątyni. W narożniku od strony Pałacu Dożów znajduje się rzeźba czterech tetrarchów, wykonana w IV w. z czerwonego porfiru i pochodząca z pałacu cesarskiego w Konstantynopolu.

MOZAIKI. Ściany i sklepienia wewnątrz kościoła pokryte są wspaniałymi mozaikami, które zaliczane są do najlepszych tego rodzaju dzieł w Europie Zachodniej. Szczególnie cenne są mozaiki w południowej kopule narteksu, gdzie przedstawiono sceny Stworzenia Świata, które rozciągają się dookoła kopuły. Warto też zwrócić uwagę na mozaiki w centralnej kopule z 1. połowy XIII w., przedstawiające Wniebowstąpienie Chrystusa oraz w kopule zachodniej zwanej Zielonoświątkową, gdzie przedstawiono głoszenie Ewangelii przez apostołów, powstały one w 1. poł. XII w. i należą do najwcześniejszych dekoracji w San Marco. Apsyda nad głównym ołtarzem ozdobiona jest wizerunkiem Chrystusa Pantokratora z 1506 r. Ścianę nad kaplicą Nicopeia w lewym transepcie zdobi olbrzymia mozaika z Drzewem Jessego.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Część prezbiterialną kościoła oddziela ażurowy ikonostas z kolumnami dźwigającymi architraw, na którym ustawiony jest krzyż oraz rzeźby Madonny i apostołów, wykonane w latach 1393-95 przez Jacobella i Pietra Paola delle Masegne. Dalej za ikonostasem ustawiony jest baldachim wsparty na czterech kolumnach, ozdobionych reliefami przedstawiającymi sceny z Chrystusem i Marią. Kolumny te są datowane na V/VI w. lub XIII w. Pod baldachimem w ołtarzu głównym znajduje Złota Tablica (Pala d"Oro), złożona z emaliowanych bizantyjskich tabliczek przetykanych drogimi kamieniami, wykonanych od X do XIII w. Tablica podzielona jest na dwie strefy, w górnej części umieszczono wizerunek św. Michała Archanioła otoczony sześcioma scenami z życia Chrystusa. W dolnej części centralne miejsce zajmuje tronujący Chrystus, ponadto przedstawiono postaci proroków, apostołów i aniołów oraz sceny z życia Chrystusa i św. Marka. W pobliżu ołtarza znajdują się drzwi brązowe prowadzące do zakrystii i wykonane przez Jacopo Sansovino w połowie XVI w. W północnym ramieniu transeptu, w barokowym ołtarzu znajduje się ikona Madonny Nicopeia (Matki Boskiej Zwycięskiej), dzieło malarstwa bizantyjskiego z XI w., jest to kopia ikony niesionej podczas bitew przed cesarzem Bizancjum, złupiona w 1204 r. w Konstantynopolu. W pobliżu znajduje się kaplica św. Izydora, pierwszego patrona Wenecji, gdzie zachowały się jego relikwie i sarkofag z leżącą postacią świętego. W 1. połowie XIV w. prawe skrzydło narteksu zostało przekształcone z fundacji doży Andrei Dandolo w baptysterium. Po środku ustawiona jest tam ogromna chrzcielnica, wykonana w 1545 r. przez Jacopo Sansovino. W baptysterium znajduje się pomnik nagrobny Andrei Dandolo, jednego z najwybitniejszych dożów weneckich. W kolumnę lewej nawy wmurowana jest płaskorzeźba Matki Bożej (Madonna dello schioppo) a obok zawieszona jest strzelba, wotum weneckiego powstańca z 1848 r.

Tekst umieszczony 19.02.2011, ostatnio aktualizowany 09.11.2021
Rzut poziomy za: Sztuka świata t.3, wyd. Arkady 1993

LITERATURA

Kamiński M., Wenecja. Sztuka i architektura, wyd. Ullmann 2005
Knaurs Kulturführer in farbe Venedig Und Venetien, oprac. zb., Augsburg 1998
Machowski M., Ekspansja sztuki bizantyjskiej. Sztuka Bałkanów i Rusi, [w:] Sztuka Świata t. III, Warszawa 1994
Wsiewołożska S., Wenecja, Warszawa 1993
Zwingle E., Wenecja. Przewodnik, wyd. 2011
Strona internetowa: http://www.basilicasanmarco.it/
Strona internetowa: http://churchesofvenice.com/sanmarcobasilica.htm

Wenecja, bazylika San Marco