Werona, bazylika Sant'Anastasia

Szczegóły: | Odsłony: 1650

Werona, bazylika Sant'Anastasia
Verona, basilica di Sant'Anastasia

Lokalizacja: Werona, Piazza San Anastasia (45.445189, 10.999864)
Budowa: 1290-1471
Architekt: Fra Benvenuto da Bologna, Fra Nicola da Imola
Styl: gotyk

HISTORIA. Dominikanie przybyli do Werony pomiędzy rokiem 1220 a 1221. Budowę kościoła dla zakonników rozpoczęto dopiero w 1290 r. przy wydatnym wsparciu panującego w Weronie rodu Scaligerich oraz innych zamożnych rodzin mieszczańskich. Przypuszcza się, że autorami projektu i pierwszymi budowniczymi byli dwaj dominikanie Fra Benvenuto da Bologna i Fra Nicola da Imola. W XIV w. prace budowlane spowolniły wraz z upadkiem rodu Scaligeri. Tempo prac wzrosło po uspokojeniu sytuacji i przejściu Werony pod kontrolę Republiki Weneckiej. Budowę kościoła ukończono w latach 40-tych XV w. ale jego konsekracja nastąpiła dopiero w 1471 r. W 1807 r. decyzją okupacyjnych władz francuskich zlikwidowano klasztor dominikanów a kościół stał się świątynią parafialną. W latach 1878-81 została przeprowadzona restauracja kościoła.

ARCHITEKTURA. Gotycki kościół posiada typowy układ dla dużych świątyń zakonów żebraczych we Włoszech. Złożony jest sześcioprzęsłowego trójnawowego korpusu bazylikowego, transeptu i krótkiego prezbiterium, zamkniętego półkolistą apsydą. Po obu stronach prezbiterium dobudowane są po dwie kaplice zamknięte dwubocznie. Nad jedną z kaplic przy północnym ramieniu transeptu wznosi się wysoka na 72 metry dzwonnica. Do północnego ramienia transeptu dostawiona jest zakrystia z kaplicą, zaś w narożniku między nawą północną a północnym ramieniem transeptu znajduje się barokowa kaplica Różańcowa. W narożniku przy południowym ramieniu transeptu wznosi się gotycka kaplica św. Krzyża. Nieukończona fasada kościoła jest trójdzielna. W środkowej części znajduje się gotycki portal z 1 połowy XV w., dwudzielny, ostrołukowy o uskokowych ościeżach i łuku archiwolty, wykonanych z białego, czerwonego i czarnego marmuru. Ostrołukowy tympanon ozdobiony jest gotyckimi malowidłami przestawiającymi Trójcę Świętą. Architraw portalu ozdobiony jest płaskorzeźbionymi scenami z życia Chrystusa. Po środku architrawu umieszczona jest rzeźba matki Bożej z Dzieciątkiem, zaś po bokach znajdują się posągi śś. Anastazji i Katarzyny. Po prawej stronie portalu umieszczone są dwie marmurowe płyty z reliefami przedstawiającymi sceny z życia św. Piotra Męczennika z Werony: Kazanie i Męczeństwo. Nad portalem mieści się rozeta. W bocznych polach rozmieszczone są dwudzielne lancetowate okna. Elewacje boczne kościoła opięte są przyporami, ściany nawy głównej i naw bocznych zwieńczone są fryzem arkadkowym. Prezbiterium i kaplice przy nim oświetlone są oknami lancetowatymi, dwa przęsła nawy południowej oświetlają wąskie okna dwudzielna a południową ścianę transeptu okno trójdzielne, z kolei od południa nawę główną oświetlają okulusy. Dachy na nawą główną, ramionami transeptu i prezbiterium dwuspadowe. Nad nawami bocznymi jednospadowe. Dzwonnica wzniesiona na planie kwadratu, podzielona na pięć kondygnacji, z których najwyższa przebita jest trójarkadowymi prześwitami, całość nakrywa hełm ostrosłupowy. Wewnątrz sklepienia krzyżowo-żebrowe korpusu nawowego wsparte są na dwunastu potężnych filarach o kolistym przekroju, wykonanych z czerwonego marmuru werońskiego. Prezbiterium i kaplice przy prezbiterium także nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA należy do najbogatszych w Weronie a składają się na nie zabytki gotycki, renesansowe i barokowe. Po wejściu do kościoła zwraca uwagę dekoracja sklepień w formie ornamentów roślinnych i posadzka ułożona z kolorowych marmurów pod kierunkiem Pietro da Porlezza w 1462 r. Zaraz przy wejściu znajdują się dwie XVI-wieczne chrzcielnice wsparte na postaciach Garbusów. Zwiedzanie kościoła można rozpocząć od lewej nawy. W pierwszej kaplicy, ujętej półkolistą niszą umieszczony jest renesansowy ołtarz z XV w. Na lewo od kaplicy znajduje się pomnik nagrobny fundatora wystroju kaplicy Gerardo Boldiero. Kolejny marmurowy ołtarz powstał w 1520 r. w jego polu głównym umieszczony jest obraz Chrystusa Zmartwychwstałego w towarzystwie świętych Jerzego i Erazma, namalowany w 1518 r. przez Nicolo Giolfino. W kolejnym ołtarzu znajduje się obraz św. Raimondo di Penyafort, rozpoczął go Felice Brusasorzi a ukończył jego uczeń Alessandro Turchi. Następna jest kaplica rodziny Miniscalchi. W renesansowym ołtarzu z 1436 r. umieszczony jest obraz Zesłanie Ducha Świętego, namalowany przez Nicolo Giolfino w 1518 r. W następnym przęśle znajduje się empora organowa z 1625 r., obecny instrument został wykonany w 1937 r. Kolejna jest kaplica Różańcowa, zbudowana dla uczczenia zwycięstwa nad Turkami w bitwie pod Lepanto w 1571 r. W ołtarzu znajduje się obraz Madonny z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych Piotra Męczennika z Werony i Dominika, jego wykonanie przypisuje się Lorenzo Veneziano, działającemu w Weronie w 1 połowie XIV w. Do lewego ramienia transeptu przylega dawna zakrystia, zbudowana w 1453 r. z jednoczesnym przeznaczeniem na grobową kaplicę rodziny Giusti. W kaplicy tej warto zwrócić uwagę na freski przypisywane uczniowi Giotta Bonaventurze Buonisegnie, renesansowe stalle oraz kilka barokowych obrazów. Pierwsza z czterech kaplic dostawionych do chóru to Capella Salerni, w jej wnętrzu podziwiać można XIV i XV-wieczne freski przypisywane Stefan da Zevio oraz Bonaventurze Buonisegnie. Kolejna kaplica przylegająca bezpośrednio do prezbiterium, to Capella Lavagnoli z interesującym cyklem fresków na lewej ścianie, przedstawiającym życie św. Jana Ewangelisty oraz chwałę rodu Lavvagnoli. Prezbiterium podwyższone jest o kilka stopni w stosunku do reszty wnętrza, jego południową ścianę pokrywa fresk Sądu Ostatecznego namalowany w 1492 r. i przypisywany Turone di Maxio. Na przeciwległej ścianie zawieszony jest monumentalny pomnik nagrobny kondotiera Cortesii Serego (zm. 1386). Na sarkofagu pod baldachimem ustawiony jest konny posąg zmarłego w zbroi. Pomnik po bokach ujmują rzeźby śś. Tomasza i Dominika, zaś wieńczy go posąg św. Michała Archanioła. Autorem pomnika jest przypuszczalnie pochodzący z Toskanii Petro di Niccolo Lamberti. Obok na ścianie znajduje się jeszcze wielki XV-wieczny fresk ze sceną Zwiastowania, przypisywany Stefano da Verona lub Michele Gimbono. Do prezbiterium od południa przylega kaplica rodu Pellegrini, nad wejściem do niej umieszczony jest słynny fresk Pisanella, przedstawiający św. Jerzego i księżniczkę, namalowany w latach 1433-38. Ściany kaplicy zdobią tablice z terakoty, przedstawiające 24 sceny z życia i męki Chrystusa. Przy południowej ścianie znajduje się marmurowy sarkofag Tomasso Pellegriniego. Nad nim w architektonicznym obramieniu widniej fresk przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem, adorowaną przez klęczącą postać zmarłego. Autorstwo malowidła przypisuje się Martino da Verona. Za kaplicą Pellegrinich usytuowana jest kaplica Cavallich. Jej południową ścianę zdobi fresk autorstwa Alitichiero da Verona, namalowany w 1369 r. i przedstawiający Matkę Bożą adorowaną przez trzech klęczących świętych rycerzy: Jerzego, Marcina i Jakuba. Obok fresku umieszczony jest pomnik nagrobny Federico Cavalliego, wykonany z czerwonego marmuru werońskiego, z leżącą postacią zmarłego w zbroi. Nad sarkofagiem widnieje malowidło w arkadowym, kamiennym obramieniu przedstawiające tronującą Matkę Bożą z Dzieciątkiem, dzieło Stefano da Zevio z 1 połowy XV w. W renesansowym ołtarzu południowego ramienia transeptu znajduje się obraz Matki Bożej w otoczeniu świętych Augustyna i Tomasza z Akwinu, namalowany przez Girolami dai Libri. W narożniku przy południowym ramieniu transeptu znajduje się kaplica św. Krzyża. W ustawionym tu barokowym ołtarzu umieszczony jest gotycki krucyfiks z XV w. Interesującym zabytkiem jest też XIV-wieczny Grób Święty. Obok drzwi wejściowych zawieszony jest obraz przedstawiające święte: Magdaleną, Katarzynę i Toskanę, namalowany przez Liberale da Verona. W kolejnym ołtarzu obraz św. Marcina, namalowany przez Giovana Francesco Caroto w 1542 r. w płytkiej Capella Bonaveri znajduje się barokowa grupa rzeźb przedstawiająca Niepokalane Poczęcie, dzieło Grazio Marinalli. Kaplicę zdobią freski Liberale da Verona z 1490 r. W następnym ołtarzu mieści się późnobarokowy obraz św. Wincentego Ferrero, dzieło Pietro Rotari. Dookoła widnieją freski malarzy ze szkoły Andrea Mantegny. Przy samym wejściu ustawiony jest późnorenesansowy ołtarz Odkupiciela, poświęcony kapitanowi milicji weneckiej Giani il Fregoso (zm. 1525). Ołtarz w formie łuku triumfalnego został wykonany przez Danese Catttaneo w 1565 r. W polu środkowym umieszczona jest figura Chrystusa Zbawiciela, po lewej stronie rzeźba kondotiera a po prawej rzeźba żołnierza.

Rzut poziomy za: https://it.wikipedia.org/wiki/Basilica_di_Santa_Anastasia

LITERATURA

Malarstwo włoskie. Mistrzowie i arcydzieła, Warszawa 1998
Venedig und Venetien, opr. zb., Augsburg 1998
Strona internetowa: http://churchesofvenice.com/verona2.htm#santanast (dostęp 20.02.2021)
Strona internetowa: https://www.chieseverona.it/en/our-churches/the-basilica-of-saint-anastasia (dostęp 20.02.2021)

Werona, bazylika Sant'Anastasia