Włochy

Genua, katedra San Lorenzo
Genova, cattedrale di San Lorenzo
Genua, katedra św. Wawrzyńca

Lokalizacja: Genua, Piazza San Lorenzo (44.407598, 8.931590)
Budowa: 2. połowy IX w., 1098-1118, po 1230, po 1530
Architekt:  Galeazzo Alessi
Styl: romanizm, gotyk, barok

HISTORIA. Pierwsza wzmianka o kościele San Lorenzo w Genui pochodzi z 878 r. kiedy to przeniesiono tu relikwie św. Romulusa. Kościół ten w 1007 r. stał się siedzibą biskupa i zaczął pełnić funkcję katedry genueńskiej. W latach 1098-1118 przeprowadzono przebudowę katedry w stylu romańskim. Prace budowlane prowadzone były przez strzechę murarską nazywaną Magistri Antelami i pochodzącą z okolic Como. Finansowanie budowy było w dużej mierze możliwe dzięki zyskom floty genueńskiej, pochodzącym m.in. z wypraw krzyżowych. Już w 1230 r. rozpoczęto gotycką przebudowę katedry. W 1296 r. katedra została zniszczona przez pożar po czym rozpoczęto jej odbudowę. W latach 1307-1312 ukończono dolne partie fasady zachodniej i rozpoczęto budowę wieży południowej. W latach 1451-1465 do katedry dobudowano kaplicę św. Jana Chrzciciela, na pomieszczenie relikwii świętego. W 1477 r. wieżę północną zwieńczono renesansową loggią a w 1522 r. ukończono wieżę południową. W XVI w. katedra została uszkodzona w wyniku eksplozji prochu przechowywanego w pałacu biskupim. Zniszczeniu uległy dachy prezbiterium i apsydy prezbiterium. W czasie odbudowy przeprowadzonej po 1550 r. według projektu Galeazzo Alessi, wzniesiono kopułę nad skrzyżowaniem naw i sklepienie kolebkowe nad prezbiterium. W lutym 1941 r. sklepienie katedry przebył pocisk, który szczęśliwie nie eksplodował.

ARCHITEKTURA. Katedra wzniesiona w stylu romańskim, później przebudowana w stylu gotyckim i barokowym. Złożona jest z trójnawowego bazylikowego korpusu, transeptu i prezbiterium zamkniętego półkolistą apsydą, po którego obu stronach dostawione są dwie kaplice także zakończone apsydami. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła a od zachodu kościół poprzedza dwuwieżowa fasada. Do nawy północnej dostawione jest baptysterium i kaplica św. Jana Chrzciciela.

Fasada. Gotycka fasada zachodnia jest trójdzielna i dwuwieżowa, pokryta ułożoną w pasy okładziną z białego i czarnego marmuru. W środkowej części fasady u jej szczytu znajduje się wielka rozeta z maswerkiem. Obie wieże zbudowane są na planie kwadratu, w dolnych partiach przeprute podwójnymi ostrołukowymi oknami. Wieża południowa jest znacznie wyższa i nakryta kopułą z latarnią, posadowioną na ośmiobocznym tamburze. Wieża północna zwieńczona jest loggią otwartą pięcioma półkolistymi arkadami. W przyziemiu fasady rozmieszczone są trzy gotyckie portale wejściowe z 1. ćw. XIII w., uskokowe i zamknięte ostrołukowo. Największy jest portal środkowy z umieszczoną w lunecie płaskorzeźbioną postacią Chrystusa Pantokratora w otoczeniu symboli apostołów: anioła, lwa, byka i orła. Poniżej na architrawie przedstawiona jest scena Męczeństwa św. Wawrzyńca. Kolejne płaskorzeźby znajdują się na ościeżach, po prawej stronie Drzewo Jessego a po lewej Sceny z Dzieciństwa Jezusa, od Zwiastowania do Ucieczki do Egiptu. Po bokach fasady umieszczone są dwa lwy wykonane na początku XIII w. w warsztacie Benedetto Antelami. Na prawej rzeźbie lwa ustawiony jest posąg-kolumna ze św. Janem Chrzcicielem, które pełni rolę zegara słonecznego. Przez Genueńczyków nazywana jest „Szlifierką do noży”. Po obu stronach schodów przed fasadą ustawione są posągi lwów wykonane w 1840 r. przez Carlo Rubatto.

Elewacje boczne korpusu nawowego i transeptu podzielona są romańskimi kolumienkami między, którymi rozmieszczone są wąskie okna zamknięte półkoliście. Od północy i południa do naw bocznych prowadzą portale romańskie, z których południowo-zachodni jest najbardziej okazały, uskokowy z półkolistymi wałkami archiwolt i ujęty kolumnami z bogato rzeźbionymi kapitelami. Elewacje prezbiterium i kaplic bocznych przy nim pochodzą z czasu barokowej przebudowy i przebite są dużymi, prostokątnymi oknami. Barokowa jest też kopuła z latarnią, posadowiona na ośmiobocznym tamburze. Nawę główną, ramiona transeptu i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe. Nawy boczne nakryte są dachami jednospadowymi zaś przylegająca od północy kaplica św. Jana Chrzciciela nakryta jest kopułą z latarnią.

Wnętrze. Nawa główna rozczłonkowana jest dwoma kondygnacjami arkad, u dołu ostrołukowych, wspartych na XIV-wiecznych kolumnach z korynckimi kapitelami oraz górnej kondygnacji romańskich półkolistych arkad podpartych kolumnami z XI i XII w. Nawa główna nakryta jest sklepieniem kolebkowym, nawy boczne nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. Sklepieniami kolebkowymi nakryte jest też prezbiterium i kaplice boczne przy nim.

WYPOSAŻENIE I WYSTRÓJ WNĘTRZA katedry są przeważnie barokowe i pochodzą  z okresu po przebudowie świątyni w połowie XVI w. Do najstarszych zabytków należą freski bizantyjskie z około 1315 r. namalowane na wewnętrznych lunetach portali wejściowych. W lunecie portalu głównego zachował się fresk przedstawiający Chrystusa w Chwale z Matką Bożą i Apostołami, w lunecie lewego portalu Chrystus Cierpiący ze św. Janem Chrzcicielem i św. Janem Ewangelistą zaś w prawym portalu Matka Boża z Dzieciątkiem i św. Mikołajem z Bari oraz św. Wawrzyńcem. Na sklepieniu prezbiterium widnieją freski wykonane przez Lazzaro Tavarone w 1622 r., które przedstawiają Skazanie na śmierć i Męczeństwo św. Wawrzyńca. W kaplicy na lewo od prezbiterium (Capella Lercari) ustawiony jest barokowy ołtarz wykonany przez Carlo Barabino a na sklepieniu znajdują się freski ze sceną Wniebowzięcia NMP namalowane około 1560 r. przez Luca Cambiasso i Giovan Battista Castello zwany też Bergamasco. Kaplicę po prawej stronie (Capella Senarega) zdobią freski ze scenami z życia św. Sebastiana z około 1560 r., których autorem jest Giovanni Battista Carlone. W kaplicy tej umieszczony jest też obraz Ukrzyżowanie namalowany przez Federico Barocci w 1596 r. W lewym ramieniu transeptu umieszczony jest pomnik nagrobny rodu Cybo, wykonany z marmuru  w XVI w. przez Giacomo i Guglielmo della Porta oraz Nicolo da Corte. Nad pomnikiem znajdują się organy z 1936 r. W prawej nawie (południowej) zawieszony jest fresk Ostatnia Wieczerza, namalowany w 1626 r. przez Lazzaro Tavarone dla szpitala Pammatone i przeniesiony do katedry. W pobliżu ustawiony jest brytyjski pocisk, który 9 lutego 1941 r. przebił sklepienie katedry i szczęśliwie nie eksplodował. Do nawy północnej przylega kaplica św. Jana Chrzciciela, otwarta wielką półkolistą arkadą. Posiada bardzo bogaty wystrój rzeźbiarski, wśród licznych posągów znajdują się dwa wykonane w 1504 r. przez Jacopo Sansovino, są Matka Boża i św. Jan Chrzciciel.

LITERATURA

Knaurs Kulturführer in Farbe. Italien, opr. zb. Augsburg 2000
Strona internetowa: https://web.archive.org/web/20160312154150/http://www.chiesadigenova.it/home_page/itinerari/00362201_Storia.html

Genua, katedra San Lorenzo

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł