zachodniopomorskie

Chojna, kościół NMP i św. Jana Chrzciciela

Lokalizacja: Chojna, ul. Bolesława Chrobrego, powiat Gryfino  (52.962586, 14.430150)
Budowa: 1389-1407, do 1479 r.
Architekt: Heinrich Brunsberg
Styl: gotyk

HISTORIA. Kościół Mariacki w Chojnie należy do najwspanialszych gotyckich świątyń na Pomorzu Zachodnim. Pierwszy kościół wymieniany był w 1284 i 1302 ale wiadomo, że już w 1187 r. pochowano tu księcia zachodniopomorskiego Bogusława I. Obecny kościół budowano etapami. W latach 1389-1407 wzniesiono część wschodnią zapewne przy udziale mistrza Heinricha Brunsberga, najwybitniejszego budowniczego działającego w okresie średniowiecza na Pomorzu. Następnie do 1459 r. zbudowano trzy przęsła zachodnie korpusu, przed 1440 r. powstała kaplica Mariacka od południa, zaś przed 1479 r. wzniesiono od zachodu wieżę wraz z kaplicą św. Anny. W 1843 r. zawalił się północno-zachodni narożnik wieży, która w 1854 została rozebrana. W latach 1859-61 wzniesiono wieżę neogotycką według projektu Friedricha Augusta Stülera, wtedy rozebrano też kaplicę św. Anny. W latach 1882-84 odnowiono wnętrze i wymieniono część detalu architektonicznego. W 1945 r. w wyniku działań zbrojnych kościół został prawie całkowicie zniszczony. Przetrwały tylko mury obwodowe, północny rząd filarów międzynawowych, wieża zachodnia z hełmem oraz sklepienia kaplic. W 1991 r. rozpoczęto odbudowę kościoła według projektu Stefana Kwileckiego i Macieja Płotkowiaka.

ARCHITEKTURA. Jest to kościół gotycki, złożony z trójnawowego, siedmioprzęsłowego halowego korpusu, z ostatnim przęsłem na rzucie trapezu otoczonego obejściem. Między przyporami wewnętrznymi od północy, wokół obejścia i przy pierwszym oraz szóstym przęśle od południa znajdują się płytkie prostokątne kaplice. Od zachodu do korpusu dostawiona jest wieża, zaś od południa zakrystia, kruchta i dwuprzęsłowa kaplica Mariacka. Wieża wysoka na 112 m. kwadratowa, opięta przyporami, nakryta ostrosłupowym hełmem w dolnej części ośmiobocznym. Kościół nakrywa wysoki dach dwuspadowy. Ściany opięte są przyporami częściowo wciągniętymi do wnętrza. Przypory pokryte są lizenami, których krawędzie wydzielone są profilowaną kształtką. Lizeny ozdabiają nisze zwieńczone wimpergami z dekoracją maswerkową. Między przyporami mieszczą się dwie strefy czterodzielnych ostrołukowych okien, z których górne są kilka razy wyższe od dolnych. Bogatą formę posiada też portal północny, który zwieńczony jest wimpergą i ujęty prostokątnym obramieniem, wypełnionym ceramiczną dekoracją maswerkową. Przed zniszczeniem nawę środkową oraz wschodnią cześć obejścia nakrywały sklepienia gwiaździste, zaś nawy boczne, pozostałą część obejścia i kaplice nakryte były sklepieniami krzyżowymi. Ośmioboczne filary wspierają ostrołukowe arkady międzynawowe.

Rzut poziomy za: Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Arkady 2012

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, t. 2, Pomorze, wyd. Arkady
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Arkady 2012
Skibiński Sz., Zalewska-Lorkiewicz K., Sztuka polska. Gotyk, t. 2, Warszawa 2010

Chojna, kościół NMP i św. Jana Chrzciciela

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł