Austria

Melk, kościół św. Piotra i św. Pawła
Melk, Stiftskirche St. Peter und Paul

Lokalizacja:  Melk, Dietmay-Strasse 1 (48.228188, 15.330375)
Budowa: 1702-1736
Architekt:  Jakob Prandtauer, Josef Munggenst
Styl: barok

W Melk znajduje się najwspanialsze chyba barokowe opactwo w Austrii. Wznosi się ono wysoko nad Dunajem, posadowione na skalnym występie. Ogromne założenie klasztoru benedyktynów ma 320 metrów długości i składa się z okazałego kościoła, monumentalnych budynków i licznych dziedzińców.

HISTORIA. Benedyktyni przybyli do Melk w 1089 r. z Lambach na zaproszenie margrabiego Leopolda II Babenberga, który ufundował dla nich klasztor. Przypuszczalnie ważną rolę w założeniu klasztoru odegrał biskup Pasawy Altmann von Passau. W 1297 r. katastrofalny pożar całkowicie zniszczył kościół i zabudowania klasztorne. W latach 1306-1324 doprowadzono do częściowej odbudowy  klasztoru. W 1. połowie XVII w. kościół i budynki klasztorne zostały odnowione i częściowo przebudowane. W 1702 r. za sprawą opata Bertholda Diethmayra rozpoczęła się gruntowna przebudowa zespołu klasztornego według projektu Jakoba Prandtauera, który kierował pracami do swej śmierci w 1726 r. W następnych latach budowę kontynuował Josef Munggenst, który doprowadził pracę do końca w 1736 r. Niestety już w 1738 r. klasztor został ponownie zniszczony przez pożar, w czasie którego spaliły się obie wieże, dachy i część pomieszczeń klasztornych. Zniszczenia zostały szybko naprawione i kościół został konsekrowany w 1746 r.

ARCHITEKTURA. Barokowy kościół złożony z czteroprzęsłowej szerokiej nawy ujętej po bokach rzędami kaplic, transeptu i dwuprzęsłowego prezbiterium zamkniętego półkoliście. Nad skrzyżowaniem naw wznosi się kopuła na wysokim tamburze.

Fasada zachodnia jest dwuwieżowa i dwukondygnacjowa, rozczłonkowana zwielokrotnionymi pilastrami dźwigającymi wydatny gzyms z belkowaniem. Na osi fasady znajduje się portal ujęty parami kolumn na wysokich cokołach. Nad portalem posągi św. Michała Archanioła i Anioła Stróża. Na osi górnej kondygnacji mieści się okno o eliptycznym wykroju ujęte posągami świętych Piotra i Pawła. Powyżej w zwieńczeniu ustawiony jest posąg Chrystusa z Krzyżem w otoczeniu dwóch aniołów. Wieże rokokowe, czworoboczne, opięte pilastrami, zwieńczone tarczami zegarowymi z wazonami i nakryte barokowymi hełmami.

Elewacje boczne kościoła o podziałach ramowych, przebite dużymi eliptycznymi oknami. Nawa i prezbiterium nakryte są dachami dwuspadowymi, nad ramionami transeptu dachy trójspadowe. Tambur kopuły opięty jest parami pilastrów, między którymi rozmieszczone są duże prostokątne okna zamknięte łukami odcinkowymi.

Wewnątrz ściany kościoła rozczłonkowane są kanelowanymi pilastrami o złoconych kapitelach, dźwigającymi wydatny gzyms z belkowaniem. Nawa główna i prezbiterium nakryte są sklepieniami kolebkowymi na gurtach. Sklepienia kolebkowe nakrywają także ramiona transeptu. Nad kaplicami bocznymi usytuowane są empory o bogato dekorowanych, złoconych obramieniach.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA zaprojektował w dużej mierze architekt teatralny Antonio Beduzzi, którego projektami są m.in. ołtarze boczne i empory. Freski na sklepieniach wykonał Johann Michael Rottmayr, przedstawiając sceny: w prezbiterium Kościół triumfującym, w nawie Via Triumfalis św. Benedykta, zaś w kopule Niebiańskie Jeruzalem z Bogiem Ojcem, Chrystusem i Duchem Świętym w latarni, w otoczeniu licznych świętych i aniołów. W prezbiterium ustawiony jest kolumnowy ołtarz główny o niezwykle bogatej dekoracji rzeźbiarskiej. W polu głównym przedstawiona jest rzeźbiona scena Pożegnania świętych Piotra i Pawła przed śmiercią, ponieważ według legendy wyprowadzono ich na egzekucję tego samego dnia z Więzienia Mamertyńskiego. Ogromna złota korona powyżej symbolizuje ich zwycięstwo poprzez męczeńską śmieć. Nad koroną postać Boga Ojca na globie, a nad wszystkim góruje Krzyż podtrzymywany przez dwa anioły. W dolnej części ołtarza  po bokach apostołów ustawione są posągi sześciu proroków ze Starego Testamentu. W ołtarzu w lewym transepcie umieszczony jest obraz św. Kolomana oraz szczątki świętego w sarkofagu. W prawym ramieniu transeptu obraz św. Bendykta. W kaplica po północnej stronie ołtarze z obrazami: Święty Mikołaja (mal. Paul Troger w 1746 r.); Archanioł Michał (J. M. Rottmayr, 1723); Objawienie Pańskie (J. M. Rottmayr, 1723); Kaplice w południowej nawie z obrazami: Święty Sebastian (Paul Troger w 1746); Chrzest Chrystusa (J. M. Rottmayr, 1723); Historia Babenbergów od Leoplda I do Leopolda III, namalowany na cynowej płycie przez Georga Bachmanna około 1650 r. Barokowa ambona posiada bogatą dekorację rzeźbiarską i jest dziełem rzeźbiarza Petera Widerina, który realizował projekt włoskiego architekta Antonio Galli Bibiena. Grupa postaci na baldachimie przedstawia triumf Kościoła nad herezją. Bogatą dekorację snycerską posiadają także ławy. Barokowy prospekt organowy kryje w sobie nowy instrument z 1970 r.

LITERATURA

Knaurs Kulturführer in Farbe Österreich, oprac. zb., Augsburg 1998
Knaurs Kulturführer in Farbe Wachau, oprac. zb., München 1985
Sztuka baroku, pod. red. R. Tomana, wyd. Konemann 2000

Melk, kościół św. Piotra i św. Pawła

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł