Austria
Göttweig, kościół Wniebowzięcia NMP
Marek SztorcGöttweig, kościół Wniebowzięcia NMP
Göttweig, Stiftskirche Mariä Himmelfahrt
Lokalizacja: Göttweig (48.366576, 15.612771)
Budowa: koniec XI w., 1401 - 1430, 1750 - 1755
Architekt: Johann Lukas von Hildebrandta
Styl: romanizm, gotyk, barok, klasycyzm
HISTORIA. Opactwo augustianów w Göttweig zostało założone w 1083 r. przez św. Altmanna, biskupa Pasawy. W 1094 r. klasztor został przekazany zakonowi benedyktynów. W tym samym czasie wzniesiono pierwszy kościół w Göttweig, z którego zachowała się romańska krypta. W latach 1401-1430 zbudowano zachowane do dziś prezbiterium, które w 1594 r. zostało nakryte sklepieniem gwiaździstym. Nawa i kaplice boczne obecnego kościoła zostały wzniesione w XVII w. Po pożarze z 1718 r. rozpoczęto przebudowę klasztoru i kościoła według planów Johanna Lukasa von Hildebrandta. W wyniku przeprowadzonych prac budowlanych wzniesiono monumentalne gmachy klasztorne. Plany przebudowy kościoła zrealizowano tylko w niewielkiej części w latach 1750-55 kiedy to wzniesiono dwuwieżową klasycystyczną fasadę.
ARCHITEKTURA. Gotycko-barokowy kościół złożony jest sześcioprzęsłowej nawy ujętej po bokach rzędami kaplic oraz z czteroprzęsłowego prezbiterium zamkniętego pięciobocznie. Od frontu kościół poprzedza szeroka dwuwieżowa fasada, zaś po obu stronach prezbiterium dostawione są zakrystię. Środkową część fasady stanowi głęboki przedsionek w formie czterokolumnowej loggi z balustradą ujętej po bokach dwiema czworobocznymi wieżami. Loggia przesłania częściowo cofniętą, trójdzielną i trójkondygnacjową część fasady, podzieloną pilastrami i przebitą dużymi oknami o barokowym wykroju. Najwyższa kondygnacja fasady z posągiem Matki Bożej Dzieciątkiem ujęta jest spływami wolutowymi z posągami aniołów i zwieńczona trójkątnym szczytem. Czworoboczne wieże opięte są pilastrami i podzielone gzymsami na trzy kondygnacje. Dwie najwyższe kondygnacje przebite są dużymi otworami półkolistymi i prostokątnymi. Wieże nakryte są spłaszczonymi daszkami namiotowymi. Elewacje boczne prezbiterium opięte są uskokowymi przyporami, między którymi od południa mieszczą się dwa ostrołukowe trójdzielne okna z maswerkami. Nawa główna w górnej części opięta jest przyporami między którymi rozmieszczone są duże okna termowe. Elewacje bocznych kaplic podzielone są pilastrami i przebite dużymi prostokątnymi oknami nakrytymi trójkątnymi naczółkami. Prezbiterium i nawa nakryte są dachami dwuspadowymi. Nad kaplicami i zakrystią dachy jednospadowe. Wewnątrz ściany nawy rozczłonkowane są pilastrami dźwigającymi gzyms z belkowaniem. Nawa otwarta jest do kaplic bocznych półkolistymi arkadami, arkada tęczy także o łuku półkolistym. Sklepienia nad nawą kolebkowe z lunetami na gurtach. W prezbiterium sklepienia gwiaździste z słuzkach.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ściany nawy i kaplic pokrywa bogata dekoracja sztukatorska wykonana w latach 1665 - 1681 przez północnowłoskich artystów. Barokowy ołtarz główny jest dziełem Hermanna Schmidta z Esschen koło Antwerpii z 1639 r. W ołtarzu tym umieszczony jest obraz Wniebowzięcia NMP z 1694 r. namalowany przez Andreasa Wolffa z Monachium. Późnobarokowe intarsjowane stalle wykonał Franz Staudinger w 1766 r. Witraż w prezbiterium został złożony z 12 fragmentów gotyckich witraży autorstwa Mistrz katedry św. Lambrechta z lat 1430-1440. Ambona i część prospektu organowego są także dziełem Hermanna Schmidta z około 1639 r. W ołtarzach bocznych umieszczonych w kaplicach znajdują się XVII-wieczne obrazy Michaela Christopha Grabenbergera z 1680 r., Tobiasa Bocka z 1675 r. i dwa obrazy Johanna Martina Schmidta (Kremser Schmidt) przedstawiające św. Altmanna i św. Benedykta.
KRYPTA. W krypcie pod prezbiterium znajduje się Göttweiger Pietà, drewniana rzeźba z XV w., przerobiona w 1880 r. Jest tam też barokowy relikwiarz św. Altmanna z 1668 r. Na sklepieniu krypty znajduje się malowidło Wizja Ezechiela wykonane przez Johanna Martina Schmidta.
LITERATURA
Knaurs Kulturführer in Farbe Österreich, oprac. zb., Augsburg 1998
Knaurs Kulturführer in Farbe Wachau, oprac. zb., München 1985
Göttweig, kościół Wniebowzięcia NMP
