Klosterneuburg, kościół Narodzenia NMP

Szczegóły: | Odsłony: 100

Klosterneuburg, kościół Narodzenia NMP
Klosterneuburg, stiftskirche Mariä Geburt

Lokalizacja: Klosterneuburg, Stifstsplatz 18 (48.307220, 16.325998)
Budowa: 1114-1136, 1882-1892
Architekt: Friedrich von Schmidt
Styl: romański, gotycki oraz neoromański i neogotycki

HISTORIA. Budowę kościoła rozpoczęto w 1114 r. z fundacji margrabiego Leopolda III Babenberga, który w 1133 r. przekazał świątynię pod opiekę zakonu augustianów. W 1136 r. kościół został konsekrowany. Była to trójnawowa bazylika z transeptem, trzema apsydami od wschodu, wieżą nad skrzyżowaniem naw i dolną partią zachodniego masywu wieżowego z wieżą północną ukończoną do połowy. Wieża południowa została zbudowana dopiero w latach 1394 - 1399, ale ostatecznie ukończono ją w 1588 r. Kościół został gruntownie przebudowany w stylu barokowym w latach 1634 - 1645. Zbudowano wtedy nowe sklepienia, powiększono okna, dobudowano emporę zachodnią, nawy boczne podzielono na kaplice i podwyższono wieżę północną. Autorami przebudowy byli włoscy architekci Andrea Retti i Giovanni Battista Carlone. W drugiej fazie barokowej przebudowy w latach 1680 - 1702 wykonano dekoracje stiukowe i malarskie wnętrza. W latach 1723 - 1730 przebudowane zostało wnętrze prezbiterium. Obecny wygląd kościół uzyskał w latach 1882 - 1892 w czasie przebudowy przeprowadzonej według projektu Friedricha von Schmidta. Podwyższono wtedy m.in. wieżę południową i wzniesiono od nowa wieżę północną, nadając obu charakter neogotycki.

ARCHITEKTURA. Kościół o cechach neoromanizmu i neogotyku z elementami romańskim i gotyckimi. Zbudowany na planie krzyża łacińskiego z trójnawowym bazylikowym korpusem, obecnie z nawami bocznymi przebudowanymi na kaplice, transeptem i prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą. Dwie mniejsze apsydy zamykają od wschodu ramiona transeptu. Od zachodu kościół poprzedza masyw dwuwieżowy. Wieże wysokie na 82,5 metra, zbudowane na planie kwadratu, w górnych partiach przechodzące w ośmiobok i nakryte ostrosłupowymi hełmami. Między wieżami znajduje się trójkątny szczyt a w przyziemiu otwarty trójarkadowy przedsionek. Elewacje boczne kościoła opięte są kolumnami, południowa ściana prezbiterium przebita jest dużym oknem zamkniętym łukiem półkolistym i zwieńczona gzymsem arkadkowym. Analogiczny gzyms koronuje apsydę prezbiterium, która rozczłonkowana jest też ślepymi triforiami i półkoliście zamkniętymi oknami. Południowe ramię transeptu wieńczy trójkątny szczyt z okulusem i trzema ślepymi triforiami poniżej. Jeszcze niżej umieszczone jest lancetowate okno zamknięte półkoliście. Ściany nawy głównej przebite są pięciolistnymi rozetami i zwieńczone fryzem koronującym. Górne partie dawnych naw bocznych przeprute są parami dużych okien zamkniętych półkoliście i zwieńczone fryzami. Nawę główną, transept i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe, nad rzędami kaplic bocznych dachy jednospadowe. Wewnątrz nawa główna nakryta jest sklepieniem kolebkowym na gurtach spływających na przyścienne filary nawy głównej. Kaplice boczne otwarte są do nawy głównej półkolistymi arkadami a nakrywają je sklepienie kolebkowe.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ściany kościoła pokryte są dekoracją stiukowa wykonaną pod koniec XVIII w. m.in. przez Domenico Piazzola. Freski na sklepieniach nawy i transeptu wykonał w latach 1689 – 1695 Johann Georg Greiner. Jedna ze scen przedstawia Matkę Bożą, która chroni Klosterneuburg w czasie oblężenia tureckiego w 1683 r. Na sklepieniu prezbiterium nad ołtarzem głównym Johann Michael Rottmayr w 1729 r., przedstawił Wniebowzięcia NMP, co było ostatnim dziełem tego artysty. Nad zachodnią częścią prezbiterium widnieje fresk Koronacja Maryi Johanna Georga Greinera. W prezbiterium ustawiony jest późnobarokowy ołtarz główny wykonany w 1714 r. z różnokolorowych marmurów przez kamieniarza Sebastiana Stumpfeggera z Salzburga według projektu architekta Matthiasa Steinla także z Salzburga. W polu głównym ołtarza umieszczony jest obraz Narodziny Marii namalowany przez Johanna Georga Schmidta (Wiener Schmidt) z 1727 r. W prezbiterium ustawione są późnobarokowe stalle z 1723 r. o bogatej dekoracji snycerskiej wykonane przez Matthiasa Steinla, który jest też autorem przeszklonego Oratorium Cesarskiego umieszczonego nad stallami. W nawie znajduje się późnobarokowa ambona, która także jest dziełem Matthiasa Steinla. W nawach bocznych ustawiony jest sześć późnobarokowych ołtarzy wykonanych w latach 1680 - 1702 przez rzeźbiarzy z Linzu, braci Spaz: Johanna Baptistę i Johanna Petera. Obrazy ołtarzowe wykonali Peter Strudel i Antonio Bellucci. Na chórze znajdują się barokowe organy wykonane w latach 1636 - 1642 przez rodzinę organmistrzów Freundt z Pasawy. Instrument ten należy do najcenniejszych organów Europie Środkowej z XVII w.