Praga, kościół św. Jerzego

Szczegóły: | Odsłony: 4787

Praga, kościół św. Jerzego
Praha, bazilika sv. Jiří

Lokalizacja: Praga-Hradczany (50.091178, 14.402479)
Budowa: 920, 973, 1142, 2. połowa XVII w.
Architekci: Francesco Caratti, fasada w 2. poł. XVII w.
Styl: romanizm, barok

Kościół św. Jerzego położony jest na wzgórzu zamkowym Hradczany, tuż obok praskiej katedry. Jego dwie romańskie wieże są doskonale widoczne z daleka.

HISTORIA. Zbudowany został około 920 r., zapewne z fundacji księcia czeskiego Wratysława I, jako pierwsza bazylika trójnawowa na terenie Czech. Dalsza rozbudowa nastąpiła w 973 r. wraz z utworzeniem przy kościele klasztoru benedyktynek. W 1142 r. po pożarze, który spustoszył praskie wzgórze zamkowe, wzniesiono przy kościele od wschodu m.in. wspomniane dwie wysokie wieże. Pracami tymi kierował budowniczy Wernher. Z czasem do kościoła przybudowywano od jego południowej strony kolejne kaplice: romańską św. Ludmiły (później rzebudowaną), gotycką Panny Marii i barokową św. Jana Nepomucena, wykonaną w latach 1717-1722 według projektu Františka Maksymiliana Kaňki. Z okresu baroku pochodzi też okazała fasada zachodnia, wykonana przez Francesco Carattiego w 2. połowy XVII w.

ARCHITEKTURA. Pomimo późniejszych zmian, budowla zachowała swój romański charakter. Kościół złożony jest z krótkiego prezbiterium zakończonego półkolistą apsydą oraz wydłużonego trójnawowego korpusu, którego nawy boczne zakończone są także półkolistymi apsydami. Po obu stronach nawy głównej od wschodu dostawione są smukłe romańskie wieże, których dwie najwyższe kondygnacje przeprute są półkolistymi triforiami i nakryte ostrosłupowymi hełmami. Od południa do prezbiterium dostawiona jest kaplica św. Ludmiły, romańska w przyziemiu, w górnej części gotycka. Od zachodu kościół poprzedza barokowa fasada, pięcioosiowo podzielona pionowo pilastrami. Na osi dolnej kondygnacji znajduje się portal, nad nim umieszczone jest duże, zamknięte półkoliście okno, powyżej zwieńczeniu okno zamknięte łukiem segmentowym. Fasadę nakrywa trójkątny szczyt z płaskorzeźbą św. Jerzego walczącego ze smokiem. Skrajne części fasady wieńczą spływy z obeliskami. Od południ do fasady dostawiona jest kaplica św. Jana Nepomucena, nakryta barokowym hełmem z latarnią. Portal wejściowy do kaplicy ujęty jest kręconymi kolumnami i zwieńczony rzeźbą patrona św. Jana Nepomucena, wykonaną przez Ferdynanda Maksymiliana Brokoffa. Nawę główną i prezbiterium nakrywa wspólny dach dwuspadowy. Nad wąskimi nawami bocznymi dachy jednospadowe. W dużej części przetrwały pierwotne elewacje kościoła z wąskimi, półkolistymi oknami. Od zachodu do nawy prowadzi renesansowy portal z około 1500 r., dzieło Benedykta Rieda, z płaskorzeźbioną sceną św. Jerzego w walce ze smokiem. Wewnątrz nawa główna nakryta jest stropem płaskim. Jej ściany otwarte są do naw bocznych półkolistymi arkadami wspartymi na masywnych romańskich kolumnach, powyżej rozmieszczone są romańskie biforia i triforia. Kaplica św. Ludmiły nakryta jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym a jej ściany przebite są ostrołukowymi oknami.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Na sklepieniu apsydy zachowały się fragmenty romańskich malowideł przedstawiające Niebieskie Jeruzalem oraz postaci Chrystusa, Matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty. W wnętrzu ustawione są pomniki nagrobne dwóch czeskich władców: drewniana tumba księcia Wratysława I (zm. 921), fundatora kościoła, wykonana w końcu XV w. oraz nagrobek Bolesława II (zm. 999). W kaplicy św. Ludmiły znajduje się nagrobek świętej, pierwszej czeskiej męczennicy (zm. 921), wykonany około 1380 r. przez warsztat Parlerów. Ponadto w kościele zobaczyć można rzeźbioną gotycką Pietę z XIV w. i krucyfiks z XV w. Są też dwie kopie średniowiecznych płaskorzeźb: romańskiego tympanonu z postaciami Madonny i klęczącego króla czeskiego Przemysła Ottokara I w otoczeniu świętych oraz gotycką scenę walki św. Jerzego ze smokiem. Oryginały znajdują się w się sąsiednich zabudowaniach klasztornych, gdzie mieści się oddział czeskiej Galerii Narodowej. Kopułę kaplicy św. Jana Nepomucena pokrywa fresk Gloryfikacja św. Jana Nepomucena wykonany przez Vaclava Vavrinca Reinera. Ten sam artysta namalował w 1722 r. obraz ołtarzowy w kaplicy Św. Jan Nepomucen otrzymuje palmę męczeństwa.

LITERATURA

Georgijewska E., Artystyczne stolice świata. Praga, Warszawa 1977
Pavel J., Sztuka Czechosłowacji, Warszawa 1986
Prague. Detailed Visual Guide, opr. zb., Praga 2019
Szymański R., Złota Praga. Historie nie do opowiedzenia, Polanica Zdrój 2013

Praga, kościół św. Jerzego