dolnośląskie

Lokalizacja: Oleśnica, Łużycka 4 (51.209576, 17.378124)
Budowa: koniec XIV w. - 2. połowa XV w.
Styl: gotyk

HISTORIA. Obecny gotycki kościół został zbudowany w końcu XIV w. na miejscu starszej świątyni i z wykorzystaniem jej reliktów. W latach 1465-1469 r. kościół został nakryty sklepieniami przez Mikołaja Hoferichtera i Mikołaja Fischera. Około 1500 r. zbudowane zostały kaplice i przybudówka zakrystii. W 1538 r. kościół został przejęty przez protestantów. W latach 1596-1607 nad nawami bocznymi zbudowano empory. W 1616 kościół został połączony galerią z zamkiem. W latach 1619-20 podwyższono wieżę. W latach 1698-1700 od południa dostawiono kaplicę z kryptą grobową książąt wirtemberskich. W 1754 r. wieża została nakryta kopułą. Podczas prac remontowych w 1905 r. zawaliły się sklepienia nawy głównej i południowej niszcząc część wyposażenia. Do 1910 r. świątynia została odbudowana a wnętrze odnowione. Drugą wojnę światową kościół przetrwał w dobrym stanie.

ARCHITEKTURA. Jest to budowla gotycka złożona z trójnawowego, sześcioprzęsłowego (nawa północna pięcioprzęsłowa) korpusu bazylikowego z krótkim, jednoprzęsłowym prezbiterium, zamkniętym pięciobocznie. Od północy do korpusu przylegają kaplice boczne, zaś do prezbiterium dostawione są wieża z zakrystią. Od południa do prezbiterium przylega kaplica książąt wirtemberskich. Wieża jest kwadratowa i nakryta barokowym hełmem ze zdwojona latarnią. Na zewnątrz kościół opięty jest uskokowymi przyporami, między którymi mieszczą się ostrołukowe okna, w prezbiterium czterodzielne, w nawie głównej trójdzielne, zaś w nawach bocznych dwudzielne. Nawę główną i prezbiterium nakrywa wspólny dach dwuspadowy, nad nawami bocznymi dachy jednospadowe. Wewnątrz nawa główna nakryta jest sklepieniem gwiaździstym, nawy boczne, kaplice i kruchty nakrywają sklepienia krzyżowo-żebrowe. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych ostrołukowymi arkadami wspartymi na ośmiobocznych filarach. Nawy boczne analogicznie otwarte są do kaplic północnych.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Spośród elementów wyposażenia warto wymienić monumentalny barokowy ołtarz główny z 1708 r., barokowy prospekt organowy z 1686 r. oraz manierystyczną ambonę o niezwykle bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, wykonaną w 1605 r. we Wrocławiu, według projektu Gerharda Hendrika z Amsterdamu. W kościele znajduje sie też wiele zabytków sztuki sepulkralnej, bowiem mauzolea rodowe urządzili tutaj przedstawiciele Podiebradów i Wirtembergów. Na północnej ścianie prezbiterium znajdują się dwa renesansowe pomniki nagrobne. Pierwszy z nich ze stojącą postacią zmarłego w zbroi upamiętnia księcia Jerzego I Podiebrada (zm. 1554). Za nim znajduje się pomnik księcia Karola Krzysztofa (zm. 1569) o bogatej oprawie architektonicznej, również przedstawionego w zbroi. W kaplicy Wirtembergów ustawiony jest renesansowy pomnik nagrobny księcia Jana (zm. 1557) i jego żony Anny Szydłowieckiej (zm. 1556), wykonany przez Johanna Oslewa z Würzburga, z leżącymi postaciami zmarłych, ułożonymi na tumbie. W kościele znajduje się jeszcze wiele innych pomników i epitafiów, z których warto wymienić epitafium księżnej Jadwigi Wirtemberskiej (zm. 1668).

Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Strona internetowa: olesnica.archidiecezja.wroc.pl/
Strona internetowa: http://olesnica.nienaltowski.net/BazylikaMniejsza.htm

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł