dolnośląskie

Lokalizacja:  Ząbkowice Śląskie, ul. św. Wojciecha 12 (50.588760, 16.809247)
Budowa: połowa XIII w. - 1453
Styl: gotyk

HISTORIA. W okresie średniowiecza Ząbkowice Śląskie (niem. Frankenstein) były znaczącym ośrodkiem miejskim na Śląsku. Z tego czasu pochodzi najbardziej okazała świątynia miasta, gotycki kościół św. Anny, który zbudowany został około połowy XIII w. W 1428 r. Ząbkowice mocno ucierpiały w czasie najazdu wojsk husyckich. Uszkodzony został także kościół, którego odbudowa zakończyła się dopiero w 1453 r. W XVI w. nawa główna i prezbiterium zostały przekryte nowymi sklepieniami. W 1772 r. kościół został powiększony o późnobarokową kaplicę św. Anny. W latach 1893-96 miała miejsce restauracja kościoła w stylu neogotyckim, kiedy to przelicowano elewacje cegłą maszynową. Wtedy też dostawiono przybudówki od południa i zachodu.

ARCHITEKTURA. Gotycki kościół św. Anny jest budowlą halową złożoną z trójnawowego, czteroprzęsłowego korpusu i trójprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego pięciobocznie. Do korpusu od północy i południa przylegają symetrycznie kaplice, tworząc formę transeptu, zaś od południa i zachodu dobudowane są kruchty. Przy prezbiterium od północy znajdują się kolejno: zakrystia, kruchta i kaplica. Na zewnątrz kościół opięty jest uskokowymi przyporami, między którymi mieszczą się wydłużone ostrołukowe okna. Zachodni szczyt rozczłonkowany jest pięcioma ostrołukowymi blendami. Budowlę nakrywają strome dachy dwuspadowe z wieżyczką na sygnaturkę nad korpusem. Wewnątrz nawy boczne i zakrystia nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi. W prezbiterium i nawie głównej sklepienia sieciowe, za wyjątkiem zachodniego przęsła nawy nakrytego sklepieniem gwiaździstym ośmiobocznym. Arkada tęczy i arkady międzynawowe ostrołukowe, te ostatnie wsparte na ośmiobocznych filarach. Z prezbiterium do zakrystii prowadzi późnogotycki portal kamienny, zamknięty łukiem dwuramiennym.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W kościele znajduje się kilka interesujących zabytków. Jednym z nich jest rzeźbiona w piaskowcu ambona z 1619 r., powstała w czasach kiedy kościół znajdował się w rękach ewangelików, ozdobiona scenami Starego i Nowego Testamentu. Warto też zwrócić uwagę na obraz umieszczony w późnobarokowym ołtarzu głównym. Przedstawia on św. Annę, trzymającą małego Jezusa, w towarzystwie Marii, św. Joachima i małego Jana Chrzciciela. Autorem obrazu jest nadworny malarz biskupów wrocławskich Johann Clayssens z Antwerpii. Interesującym zabytkiem jest pomnik nagrobny księcia Karola I z Podiebradu (zm. 1536) oraz jego żony Anny z Żagania (zm. 1541), z leżącymi postaciami zmarłych, wykonany przez rzeźbiarza Urlyka z Żagania. Niestety nagrobek jest mocno uszkodzony i nie jest dostępny (znajduje się w zamkniętej  kaplicy Kauffunga). Z innych zabytków sztuki sepulkralnej wymienić można renesansową płytę nagrobną Sigmunda Kauffunga, z postacią brodatego rycerza w zbroi, wmurowaną także w kaplicę Kauffunga. W bezpośrednim sąsiedztwie kościoła, przy północno-wschodniej części prezbiterium stoi tzw. Krzywa Wieża, wysoka na 34 metry. Niegdyś połączona była z kościołem krytym gankiem i służyła jako dzwonnica od XV w. aż do II wojny światowej. Obecnie po remoncie z 2007 r. na jej najwyższej kondygnacji znajduje się punkt widokowy.

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Strona internetowa: http://www.zabkowiceslaskie.pl/

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł