Lukka, katedra San Martino

Szczegóły: | Odsłony: 3319

Lukka, katedra San Martino
Lucca, cattedrale di San Martino
Lukka, katedra św. Marcina

Lokalizacja: Lukka, Piazza Antelminelli (43.840694, 10.506092)
Budowa: 1060-1070
Styl: romanizm

HISTORIA. Kościół San Martino w Lukce został zbudowany w VI w. przez św. Frediana. W VIII w. został podniesiony do godności katedry. Budowę obecnej świątyni rozpoczął w 1060 biskup Lukki Anselmo da Baggio, który konsekrował ją w 1070 r. już jako papież Aleksander II. W 1. połowie XIV w. rozpoczęto rozbudowę części wschodniej katedry wraz z apsydą. Na skutek błędów konstrukcyjnych prace budowlane ukończono dopiero w 1390 r.

ARCHITEKTURA. Romańska katedra złożona jest z trójnawowego, sześcioprzęsłowego, bazylikowego korpusu, transeptu i krótkiego prezbiterium, którego środkowa nawa zakończona jest półkolistą apsydą. Nad nawami bocznymi znajdują się empory. Do narożników między prezbiterium a ramionami transeptu dostawione są dwie kaplice. Przy nawie południowej i transepcie dobudowana jest zakrystia. Do południowej części fasady przylega dzwonnica, zbudowana na planie kwadratu, pierwotnie będąca częścią miejskich umocnień i wysoka na 58 metrów.

Fasada. W dolnej części fasady znajduje się trójarkadowy portyk którego zachodnia arkada jest węższa ze względu na istniejącą wcześniej dzwonnicę. Trzy górne kondygnacje rozczłonkowane są półkolistymi arkadami wspartymi na kolumnach, których trzony wykonane są z różnobarwnych marmurów i pokryte dekoracjami geometrycznymi. Ściany i portale wewnątrz portyku ozdobione są XIII-wiecznymi płaskorzeźbami. Dekorację tympanonu w lewym portalu i w jego sąsiedztwie wykonał około 1260 r. Niccolo Pisano, który przedstawił sceny Zwiastowania, Bożego Narodzenia, Pokłonu Trzech Króli i Zdjęcia z Krzyża. Pozostałe płaskorzeźby są dziełem Guidetto da Como i jego warsztatu. Rzeźbiarz przedstawił sceny z życia św. Marcina, cykl miesięcy oraz płaskorzeźbę ze sceną Ścięcia św. Regulusa w tympanonie prawego portalu. Z prawej strony nad środkową arkadą portyku znajduje się konny posąg św. Marcina, który jest kopią oryginalnej rzeźby umieszczonej wewnątrz świątyni.

Elewacje boczne katedry opięte są przyporami, między którymi w nawach bocznych znajdują się ostrołukowe okna wpisane w płytkie półkoliste arkady. Nawę główną, transept i prezbiterium oświetlają okulusy, także wpisane w płytkie półkoliste arkady. Apsyda prezbiterium podzielona jest na dwie kondygnacje. Kondygnacja dolna opięta jest kolumnami i rozczłonkowana pięcioma półkolistymi arkadami, z których trzy przebite są dużymi półkolistymi oknami. Górną kondygnację obiega galeria półkolistych arkad. Do południowego ramienia transeptu prowadzi półkolisty portal z płaskorzeźbioną sceną Matki Bożej z Dzieciątkiem w otoczeniu aniołów. Prezbiterium, nawę główną i ramiona transeptu nakrywają spłaszczone dachy dwuspadowe. Nawy boczne nakryte są dachami jednospadowymi.

Wnętrze. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych półkolistymi arkadami, wspartymi na potężnych czworobocznych filarach. Górne partie nawy głównej rozczłonkowane są lizenami przechodzącymi w gurty sklepienne. Między lizenami rozmieszczone są pary wielkich ostrołukowych okien, trójdzielnych z maswerkami, otwartych na empory. Nawa główna, nawy boczne i ramiona transeptu nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Katedra w Lukce kryje w sobie wiele cennych zabytków malarstwa i rzeźby. Zaraz po wejściu na wewnętrznej ścianie fasady zawieszona jest XIII-wieczna rzeźba św. Marcina na koniu darującego płaszcz żebrakowi. W trzecim przęśle lewej nawy bocznej znajduje się Tempietto. Jest to ośmioboczna kaplica nakryta kopułą, którą wykonał w latach 1482-84 Matteo Civitali. Kaplica kryje w sobie Volto Santo, czyli krucyfiks z drzewa cedrowego, który według tradycji jest prawdziwym wizerunkiem Chrystusa wykonanym przez św. Nikodema. Przez wieki relikwia była odwiedzana przez licznych pielgrzymów zdążających do Rzymu. W rzeczywistości krucyfiks jest późniejszy i powstał w 1. połowie XI w. Matteo Civitali wykonał także pomnik nagrobny Pietra da Noceto, sekretarza papieża Mikołaja V, który znajduje się w prawym ramieniu transeptu. Na prawo od głównego ołtarza ustawiony jest altare San Regolo z trumną św. Regulusa, biskupa Lukki, również wykonane przez Matteo Civitali. Przy lewym ramieniu transeptu znajduje się Capella del Santuario, w której umieszczony jest obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz świętymi Szczepanem i Janem Chrzcicielem namalowany przez Fra Bartolommeo w 1509 r. Z innych dzieł malarstwa trzeba zwrócić uwagę na obraz Ostatniej Wieczerzy namalowany w 1594 r. przez weneckiego malarza Jacopo Tintoretto i umieszczony w ołtarzu w prawej nawie.

Zakrystia. Z prawej nawy można wejść do zakrystii, gdzie znajduje się pomnik nagrobny Ilarii del Carretto (zm. 1405) wykonany z białego marmuru w latach 1406-1410 przez Jacopo della Ouercia ze Sieny. Rzeźbiarz wykonał sarkofag z leżącą postacią młodej kobiety i pieskiem u jej stop, symbolizującym wierność małżeńską. W zakrystii zawieszony jest też cenny obraz Madonny z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych, namalowany przez Domenico Ghirlandaio w 1479 r.

LITERATURA

Jepson T., Florencja i Toskania. Przewodnik National Geographic, Warszawa 2011
Knaurs Kulturführer in Farbe, Florenz und Toskana, Augsburg 1998
Strona internetowa: https://www.museocattedralelucca.it

Lukka, katedra San Martino