Toruń, kościół św. Jakuba

Szczegóły: | Odsłony: 1801

Toruń, kościół św. Jakuba

Lokalizacja: Toruń, Rynek Nowomiejski 6 (53.011847, 18.612637)
Budowa: 1309 - połowa XIV w.
Styl: gotyk

HISTORIA. Kościół budowany w kilku etapach. W latach 1309-1320 zbudowano prezbiterium, w latach 1320-30 wzniesiono korpus nawowy. W kolejnym dziesięcioleciu zbudowano dwie kondygnacje wieży a wnętrza nakryto sklepieniami. W ostatnim etapie do połowy XIV w. podwyższono wieżę i wybudowano kaplice między przyporami. W latach 1557-1667 kościół znajdował się w rękach protestantów. Po odzyskaniu przez katolików, przeszedł w ręce zakonu benedyktynek. Obecnie jest kościołem parafialnym.

ARCHITEKTURA. Gotycki kościół złożony z trójnawowego, czteroprzęsłowego korpusu bazylikowego oraz z czteroprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą. Przy prezbiterium od północy dostawiona trójprzęsłowa zakrystia. Do korpusu od północy i południa dobudowane są kaplice między przyporami. W zachodnie przęsło nawy głównej wbudowana jest masywna wieża. Na zewnątrz kościół opięty jest wysokimi przyporami jednoskokowymi, przechodzącymi w sterczyny zwieńczone pinaklami. Korpus podpierają też łuki oporowe ukryte pod dachami naw bocznych. W prezbiterium okna ostrołukowe, dwu- i trójdzielne z maswerkami. Szczyt prezbiterium trójdzielny z lizenami przechodzącymi w sterczyny i blendami pomiędzy nimi. Fasada w dolnej części trójdzielna z ostrołukowym portalem i oknem. Wieża podzielona na kondygnacje opaskami tynkowymi, które wypełniają je wąskie podwójne prześwity na osi, ujęte po bokach blendami. Wieże nakrywa podwójny dach namiotowy. Wewnątrz prezbiterium i nawę główną nakrywają sklepienia gwiaździste czteroramienne, w nawach bocznych sklepienia krzyżowo-żebrowe, zaś w kaplicach sklepienia półgwiaździste lub pseudowiązane.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Na ścianach zachowały się malowidła gotyckie z XIV i XV w. Do najcenniejszych należą sceny z życia św. Marii Magdaleny, Madonna Apokaliptyczna w otoczeniu śś. Doroty i Sebastiana oraz Ukoronowanie Chrystusa i Marii. W kościele znajduje się kilka ołtarzy barokowych i rokokowych z XVII i XVIII w., część z nich podłodzi z nieistniejącego kościoła dominikanów. W barokowym ołtarzu głównym z 1731 r. umieszczony jest obraz św. Jakuba. Cennym zabytkiem jest gotycki krucyfiks mistyczny z końca XIV w., także pochodzący z kościoła dominikanów. Chrystus otoczony jest wizerunkami 12 proroków umieszczonych na gałęziach Drzewa Życia. Z kościoła dominikanów pochodzi jeszcze tzw. czarny krucyfiks, wykonany w 1. połowie XV w. W prezbiterium zawieszony jest dużych rozmiarów obraz tak zwanej Panoramy Pasyjnej, zawierający 22 sceny pasyjne od Wjazdu do Jerozolimy po Wniebowstąpienie, namalowany około 1480-90. W kościele zobaczyć można dwa duże obrazy gdańskich malarzy: Sąd Ostateczny Antona Möllera z 1603 r. oraz Ukrzyżowanie Bartłomieja Strobla. Z XVII w. pochodzą stalle, chrzcielnica i prospekt organowy. Ten ostatni powstał w 1611 r. i posiada bogatą dekorację snycerską m.in. z herbami Prus Królewskich oraz Starego i Nowego Miasta. W 1733 r. wykonany został mocno wygięty łuk tęczy z rzeźbą Chrystusa Ukrzyżowanego. Jeszcze późniejsza jest późnobarokowa ambona, powstała w 1770 r. W kościele ustawiony jest także sarkofag Adolfa Szelążka, biskupa łuckiego (zm. 1950), który po przymusowej repatriacji zmarł w miejscowości Zamek Bierzgłowski.

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Gąsiorowski P.. Spacerem po Toruniu, Skrzeszew-Warszawa 2017
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, t. 2. Pomorze, wyd. Arkady
Skibiński Sz., Zalewska-Lorkiewicz K., Sztuka polska t. 2, Gotyk, Warszawa 2010

Toruń, kościół św. Jakuba