małopolskie
Brunary, cerkiew św. Michała Archanioła
Marek SztorcBrunary, cerkiew św. Michała Archanioła
Lokalizacja: Brunary, pow. Gorlice (49.534066, 21.032684)
Budowa: XVIII w., 1831
Styl: łemkowski
W 2013 r. na listę światowego dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego UNESCO zostało wpisanych aż 16 cerkwi z trenu Polski i Ukrainy. Wśród ośmiu polskich cerkwi znalazła się też cerkiew w Brunarach. Wybór tej świątyni może nieco dziwić zważywszy na fakt, iż nie zachowała ona pierwotnej i zarazem typowej dla cerkwi łemkowskich formy.
HISTORIA. Istniejąca obecnie cerkiew powstała zapewne w XVIII w. a następnie w 1831 r. została gruntownie przekształcona poprzez dobudowę nowego prezbiterium, wymianę dachów oraz wprowadzenie nowych stropów. Obecnie cerkiew służy jako kościół parafialny erygowanej w 1951 r. parafii rzymskokatolickiej.
ARCHITEKTURA. Cerkiew jest budowlą drewnianą o konstrukcji zrębowej, oszalowaną i pobitą gontami. W związku z przeprowadzoną rozbudową cerkiew składa się z czterech części: nowszego mocno wydłużonego prezbiterium, zamkniętego trójbocznie, starszego prezbiterium, nawy oraz wieży z babińcem w przyziemiu. Wieża posiada pochyłe ściany i nadwieszaną izbicę a nakryta jest baniastym hełmem. Nawę i prezbiterium nakrywają dachy namiotowe, łamane, z analogicznymi jak na wieży baniastymi hełmami. Wnętrza nakryte są stopami płaskimi, zaś w babińcu znajduje się chór muzyczny wsparty na dwóch słupach, ozdobionych płaskorzeźbionym ornamentem roślinnym.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ściany pokrywa polichromia ornamentalna powstała w okresie od XVIII do XX w. Najstarsze fragmenty z końca XVIII w. zachowały się w nawie. Między starym a nowym prezbiterium ustawiony jest kompletny XVIII-wieczny barokowy ikonostas. Zachowały się też trzy barokowe ołtarze z XVII i XVIII w. oraz barokowa ambona z XVIII w. z malowanymi postaciami ewangelistów na parapecie.
LITERATURA
Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, opr. zb., Pruszków 2003
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
ks. Rzepa J., Kornecki M., Dzwony Diecezji Tarnowskiej, Kraków 2001
