małopolskie
Krzeszowice, kościół św. Marcina
Marek SztorcLokalizacja: Krzeszowice, pow. Kraków, Grunwaldzka 4 (50.136539, 19.629746)
Budowa: 1832-44
Projektant: Karl Friedrich Schinkel
Styl: neogotyk
Do najciekawszych zabytków Krzeszowic należy jeden z pierwszych na ziemiach polskich kościołów wzniesionych w stylu neogotyckim. Historycy sztuki doszukują się w nim także cech włoskiego romanizmu. Został zbudowany z inicjatywy Artura Potockiego na potrzeby rozwijającego się w miasteczku uzdrowiska.
HISTORIA. Pierwszy projekt świątyni wykonali dwaj francuscy architekci Charles Percier i Pierre Fontaine, jednak niezadowolony Potocki zwrócił się do znanego berlińskiego architekta Karla Friedricha Schinkla, który w 1823 r. dostarczył plany obecnej budowli. Pracami budowlanymi, które prowadzone były z fundacji Adama Potockiego dopiero w latach 1832-44, kierował uczeń Schinkla, architekt o nazwisku Hofbauer.
ARCHITEKTURA. Kościół zbudowany jest na planie krzyża i składa się z prostokątnej, trójprzęsłowej nawy, transeptu którego ramiona zamknięte są trójbocznie oraz wielobocznie zamkniętego prezbiterium, flankowanego przez parę wież i z zakrystią usytuowaną w jego przedłużeniu. Fasada frontowa pokryta jest kamienną okładziną, z potrójnym ostrołukowym portykiem wejściowym, nad którym na konsolach umieszczone są posągi czterech ewangelistów wykonane przez Ferdynanda Kuhna. Powyżej znajduje się rozeta z maswerkiem, zaś fasadę zamyka spłaszczony trójkątny szczyt z rzeźbą św. Michała Archanioła, ujętą dwiema czworobocznymi, ażurowymi wieżyczkami w narożach. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe, wieże przy prezbiterium są czworoboczne i nakryte ostrosłupowymi hełmami. Wnętrze oświetlone jest dużymi ostrołukowymi oknami, dwudzielnymi z maswerkami i nakryte jest sklepieniami krzyżowymi.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA pochodzi przeważnie z czasu budowy kościoła, jest jednak kilka starszych zabytków, na które warto zwrócić uwagę. W ołtarzu głównym umieszczony jest obraz Hołdu Trzech Króli, namalowany przez malarza włoskiego Santi de Tito w 1597 r. W ołtarzach bocznych obejrzeć można obrazy Matki Bożej w otoczeniu członków rodziny Potockich i ich świętych patronów. Interesująca jest też płyta nagrobna Sebastiana Lubomirskiego (zm.1613), wykonana z czerwonego marmuru, z leżącą postacią zmarłego w zbroi, znaleziona w 1828 r. w Pałacu Spiskim w Krakowie.
Autorem zdjęcia z wnętrza kościoła jest Andrzej Mleczko
Rzut poziomy za: Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
LITERATURA
Chrzanowski T., Kornecki M., Sztuka Ziemi Krakowskiej, Kraków 1982
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 4, Powiat chrzanowski, Warszawa 1953
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Stefański K., Jan Sas Zubrzycki i Andrzej Lenik - z pracowni architekta i rzeźbiarza, Wrocław 2004
