małopolskie
Skrzyszów, kościół św. Stanisława bpa
Marek SztorcLokalizacja: Skrzyszów, powiat Tarnów (49.994773, 21.058772)
Budowa: początek XVI w.
Styl: późny gotyk
HISTORIA. Ten późnogotycki, drewniany kościół zbudowany został w 1517 r. z fundacji Jana Amora Tarnowskiego, hetmana wielkiego koronnego i kasztelana krakowskiego, właściciela największej ówcześnie fortuny możnowładczej w Polsce. Na jednym z portali zachowała się sygnatura budowniczego Jana z Czchowa, co stanowi bardzo rzadki przypadek wśród gotyckich świątyń. Obecny kształt kościół uzyskał w wyniku rozbudowy w latach 1893-94, która na szczęście nie wpłynęła negatywnie na jego architekturę.
ARCHITEKTURA. Świątynia złożona jest z zamkniętego trójbocznie prezbiterium, otoczonego sobotami w XVII w. oraz z nawy do której od północy i południa dostawiono wydłużone kaplice o charakterze transeptu a od zachodu dobudowano wieżę z nadwieszoną izbicą i nakrytą hełmem namiotowym. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe, pobite gontami z wieżyczką na sygnaturkę z wieków XVII-XVIII. Wnętrze nakrywają stropy płaskie. Prezbiterium od nawy oddziela półkolisty łuk tęczy. W wejściach znajdują się trzy późnogotyckie portale, dwa ostrołukowe i jeden zamknięty w ośli grzbiet.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ściany i stropy ozdobione są secesyjną polichromią z 1906 r. Na profilowanej belce umieszczony jest krucyfiks późnogotycki z końca XV w. oraz posągi Matki Boskiej Bolesnej i św. Jana Ewangelisty. W barokowym ołtarzu głównym z XVIII w., znajduje się późnogotycki obraz św. Stanisława bpa ze śś. Wacławem i Michałem Archaniołem oraz fundatorem h. Leliwa, malowany na desce być może przez Mistrza Rodziny Marii przed 1520 r., stanowiący pierwotnie część tryptyku. Inne zabytki to boczne ołtarze z XVII i XVIII w., stalle gotyckie z końca w. XV. z zapleckami i baldachimami o rzeźbionej dekoracji ornamentalnej z h. Leliwa Tarnowskich oraz ambona, chrzcielnica i organ rokokowy, wszystkie z XVIII w.
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Brykowski R., Z prac Instytutu Sztuki PAN nad dokumentacją drewnianej architektury sakralnej w Polsce. Skrzyszów, kościół par. p.w. św. Stanisława bpa, [w:] BHS R. 31 (1969) nr 3
Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500?1540, Warszawa - Kraków 1995
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. I, Województwo krakowskie, z. 13, Powiat tarnowski, Warszawa 1953
Kornecki M., Kościoły diecezji tarnowskiej, [w:] Rocznik diecezji tarnowskiej na rok 1972, Tarnów 1972
Kornecki M., Kościoły drewniane w Małopolsce, Kraków 1999
Krasnowolski B., Leksykon zabytków architektury Małopolski, Warszawa 2013
Krupiński A., Zabytki urbanistyki i architektury województwa tarnowskiego, Kraków 1989
Strona internetowa: http://tarnowskiekoscioly.net/index.php/koscioly/86-skrzyszow-kosciol-sw-stanislawa-bpa
