Niemcy

Lubeka, kościół Mariacki
Lübeck, St. Marien kirche

Lokalizacja: Lubeka, Marienkirchhof 1 (53.867939, 10.684887)
Budowa: 1277-1351
Styl: gotyk

Lubeka była najpotężniejszym miastem i siedzibą Związku Hanzeatyckiego. Tutejsi bogaci kupcy sfinansowali wzniesienie ogromnego kościoła Mariackiego, który przyćmił katedrę usytuowaną przy południowej granicy miasta. Dzięki nowatorskim rozwiązaniom architektonicznym kościół Mariacki stał się wzorem dla dziesiątek świątyń wznoszonych wzdłuż południowych brzegów Bałtyku.

HISTORIA. Pierwotnie na tym miejscu stała romańska bazylika wzniesiona przed 1200 r. Na jej miejscu  od 1260 r. rozpoczęto budowę gotyckiej hali z jedną wieżą.  Prace były mocno zaawansowane, kiedy zdecydowano o zmianie projektu i wzniesieniu znacznie większej świątyni bazylikowej. Między rokiem 1277 a 1351 r. zbudowano obecną wielką dwuwieżową bazylikę, do której stopniowo dobudowywano kolejne kaplice. Około 1310 r. do południowej nawy w sąsiedztwie masywu wieżowego dostawiona została Briefkapelle. W 1390 r. przy południowej części obejścia w 1390 r. rada miejska ufundowała własną kaplicę, zwaną kaplicą Burmistrzów, do dziś pozostaje ona własnością miasta. W 1444 r. do wschodniego zakończenia chóru dostawiono kaplicę Marientidenkapelle. Około 1531 r. kościół przejęli luteranie, którzy zdobyli dominującą pozycję w całej Lubece. W marcu 1942 r. kościół został zniszczony w wyniku brytyjskich bombardowań. Runęły sklepienia i spłonęło wiele bezcennych zabytków. Kościół został odbudowany w latach 1947-59.

ARCHITEKTURA. Gotycki kościół posiada układ trójnawowej, dziewięcioprzęsłowej bazyliki. Ostatnie cztery przęsła stanowią prezbiterium, które otoczone jest obejściem i wieńcem kaplic. Po bokach do naw bocznych dostawione są rzędy niskich kaplic wciągniętych pomiędzy przypory. Od zachodu kościół poprzedza potężny masyw dwuwieżowy. Obejście chóru jest węższe od naw bocznych i zakończone trzema kaplicami. Na zewnątrz ściany kościoła opięte są uskokowymi przyporami oraz wyrastającymi z nich łukami oporowymi, podtrzymującymi konstrukcję nawy głównej. Między przyporami rozmieszczone są okna ostrołukowe, przeważnie trójdzielne z laskowaniami. Portale wejściowe są uskokowe, ostrołukowe i wykonane z kamienia oraz cegły. Nad nawą główną wznosi się dach dwuspadowy z wieżyczką na sygnaturkę. Dachy dwuspadowe nakrywają też kaplice i przybudówki po obu stronach obejścia. Nad nawami bocznymi i pozostałymi kaplicami dachy jednospadowe. Fasada zachodnia zwieńczona jest dwiema masywnymi, czworobocznymi wieżami o wysokości 125 metrów, zwieńczonymi trójkątnymi szczytami i nakrytymi ostrosłupowymi hełmami. Wieże podzielone są gzymsami z fryzami w kształcie okręgów i koniczynek. Wewnątrz korpus nawowy nakrywają wysokie na 38,5 metra sklepienia krzyżowo-żebrowe wsparte na potężnych filarach. Sklepienia krzyżowo-żebrowe nakrywają też większość kaplic, tylko Briefkapelle nakryta jest wysokim na 12 metrów sklepieniem gwiaździstym wspartym na dwóch smukłych filarach. Wschodnia część obejścia nakryta jest sklepieniami sześciopolowymi. Nawa główna i prezbiterium otwarte są do naw bocznych i obejścia wysokimi ostrołukowymi arkadami.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Mimo ogromnych zniszczeń w kościele zachowało się wiele cennych zabytków. W prezbiterium  znajduje się jest późnogotycki tryptyk, wykonany około 1495 r. przez Christiana Swartego z rzeźbą Madonny Apokaliptycznej w polu środkowym. Obok ustawione jest  gotyckie sakramentarium z 1479 r. oraz chrzcielnica gotycka wykonana z brązu w 1337 r. W kaplicy Tańca Śmierci przy północnej części obejścia do 1942 r. znajdował się obraz Taniec Śmierci, namalowany w 1463 r. przez Bernta Notke i zastąpiony w 1701 r. wierną kopią. Okna tej kaplicy zdobią witraże, które wykonał Alfred Mahlau w 1956 r. i nawiązują one do tematyki zniszczonego obrazu. Obok kaplicy ustawiony jest zegar astronomiczny, który jest rekonstrukcją 16-wiecznego oryginału, zniszczonego w 1942 r. W sąsiedniej kaplicy modlitewnej umieszczona jest późnogotycka płyta nagrobna rodziny Hutterock, wykonana z brązu w 1505 r. przez Bernta Notke, z rytymi postaciami zmarłych. W ołtarzu tej samej kaplicy znajduje się obraz Opłakiwanie Chrystusa, namalowany przez Johanna Friedricha Overbecka, jednego z najważniejszych przedstawicieli tzw. Nazareńczyków. W obejściu znajdują się też późnogotyckie reliefy z piaskowca ze scenami z życia Chrystusa, wykonane przez Heinricha Brabendera. W kaplicy Burmistrzów przy południowej części obejścia zachowały się gotyckie stalle. W Marientidenkapelle ustawiony jest ołtarz Antwerpski, wykonany w 1519 r. i podarowany do kościoła przez kupca Johanna Bone. Ten późnogotycki jeszcze tryptyk przedstawia rzeźbione i malowane sceny z życia Marii i Chrystusa. Wśród wielu wolno stojących rzeźb wyróżnia się Darsow-Madonna, ciężko uszkodzona w 1942 r. i zrekonstruowana z kilkuset kawałków. Na ścianach naw bocznych zachowało się kilkanaście epitafiów z okresu renesansu i baroku, które upamiętniają burmistrzów i znaczniejszych mieszczan lubeckich. Warto także zwrócić uwagę na współczesną tablicę upamiętniającą Dietricha Buxtehude (zm.  1707), kompozytora i organistę w kościele Mariackim w Lubece.

LITERATURA

Berens-Jurk M., The Parish of St. Mary's Church of Lübeck, Hamburg bd
Mehling M., Knaurs Kulturführer in farbe Deutschland, Augsburg 1998
Śladami Średniowiecznej Hanzy. Przewodnik, oprac. zb., Berlin 2019
Sztuka gotycka, pod. red. R. Tomana, wyd. Konemann 2000
Ullmann E., Gotik. Deutsche  Baukunst 1200-1550, Leipzig 1994
Strona internetowa: www.st.-marien-luebeck.de

Lubeka, kościół Mariacki

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł