Niemcy

Lübeck, Dom St. Johannes der Täufer und St. Nicolaus

Lokalizacja: Lubeka, Mühlendamm 2-6 (53.860938, 10.685715)
Budowa: 1173 - 1247, 1266-1335, połowa XIV w.
Styl: romanizm, gotyk

HISTORIA. Początki katedry sięgają roku 1160 kiedy to do Lubeki przeniesiono siedzibę biskupstwa z miejscowości Oldenburg in Holstein. Już w 1163 r. zbudowano drewnianą świątynię, która w latach 1173 - 1247 została zastąpiona ceglaną romańską katedrą. Inicjatorem i fundatorem budowy był Henryk Lew, książę Saksonii i Bawarii  Po 1260 r. dobudowano wczesnogotycki przedsionek północny. W latach 1266-1335 katedra została przebudowana w stylu gotyckim, w tym czasie m. in. podwyższono nawy boczne, nadając korpusowi układ halowy. W połowie XIV w. dobudowano  gotyckie prezbiterium (chór), w ten sposób katedra uzyskała długość 131 metrów. W wyniku reformacji rada miasta przejęła częściową kontrolę nad katedrą a w 1803 r. świątynia przeszła w całości pod zarząd miasta. W latach 1897-1919 katedra pełniła rolę kościoła garnizonowego dla oddziałów stacjonujących w Lubece. W czasie II wojny światowej katedra została częściowo zniszczona w wyniku brytyjskiego nalotu bombowego w marcu 1942 r. Zawaliło się sklepienie prezbiterium, runął północny hełm wieży, spłonęły dachy i część zabytkowego wyposażenia m.in. organy. Prace rekonstrukcyjne i konserwatorskie prowadzone były w latach 1960-1982.

ARCHITEKTURA. Romańsko-gotycki kościół złożony jest czteroprzęsłowego, trójnawowego korpusu halowego, transeptu i trójnawowego, trójprzęsłowego prezbiterium otoczonego obejściem i wieńcem kaplic. Od zachodu kościół poprzedzony jest dwuwieżowym masywem. Wzdłuż naw bocznych korpusu dostawione są rzędy kaplic a od północy przy prezbiterium znajdują się zakrystia i kaplica książąt oldenburskich. Do północnego ramieniu transeptu dobudowany jest obszerny przedsionek. Obie wieże wzniesione są na planie kwadratu i nakryte smukłymi ostrosłupowymi hełmami, wysokości 115 metrów. Elewacje wież wypełnione są  półkolistymi romańskim blendami. Wieża północna w górnej kondygnacji przebita jest romańskimi biforiami i ozdobiona fryzem kratownicowym. W przyziemiu masywu znajduje się romański portal wielouskokowy o spłaszczonym łuku. Powyżej pomiędzy wieżami umieszczone jest wydłużone triforium. Na zewnątrz ściany korpusu opięte są masywnymi przyporami a ściany prezbiterium przyporami uskokowymi. Okna korpusu i prezbiterium są ostrołukowe i trójdzielne z maswerkami. Trójkątny szczyt północnego ramienia transeptu ozdobiony jest romańskim fryzem arkadkowym. Północny przedsionek łączy w sobie elementy romańskie (półkoliste biforia, czwórlistne okno i arkadkowy fryz) i gotyckie (ostrołukowy arkady i sklepienia krzyżowo-żebrowe).  W przedsionku znajduje się gotycki portal o bardzo bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, polichromowany, o wieloskokowych ościeżach i zwielokrotnionych wałkach archiwolty, z płaskorzeźbioną postacią Chrystusa Pantokratora adorowanego przez dwa anioły w tympanonie. Wewnątrz korpus nawowy, ramiona transeptu i dwa przęsła prezbiterium nakryte są sklepieniami kolebkowymi. Sklepienia nawy głównej wsparte są na półkolistych gurtach i kwadratowych filarach. Obejście nakryte są sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, wspartymi na kolistych filarach.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Katedra posiada cenne wyposażenie wnętrza. W nawie głównej zawieszony jest ogromny 17 metrowy gotycki krzyż triumfalny, wykonany w 1477 r. przez Bernta Notke z Lubeki. Jego fundatorem był biskup Albert Krummedick, którego klęcząca postać ustawiona jest pod krzyżem obok Marii, św. Jana Ewangelisty i św. Marii Magdaleny oraz Adama i Ewy. W transepcie znajduje się późnogotyckie lektorium o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej i snycerskiej, które ufundował w 1477 r. burmistrz Lubeki Andreas Geverdes. Rzeźby wykonał Bernt Notke. Zegar na lektorium został zbudowany w  1628 r. W katedrze zachowało się kilka gotyckich ołtarzy. Ołtarz Przewoźników ze Stecknitz (transportujących sól kanałem Stecknitz), gotycki z 1422 r. z rzeźbami Marii ze śś. Katarzyną i Barbarą w polu środkowym. Ołtarz Młynarzy z 1460 r. z rzeźbami Marii i śś. Katarzyny i Marcina w polu środkowym. Ołtarz Maryjny z rzeźbioną sceną Marii z Jednorożcem, wykonany w 1506 r. Cennymi zabytkami są też dwie gotyckie rzeźby Madonny z Dzieciątkiem, jedna z około 1450 r. druga z 1509 r. W nawie umieszczona jest renesansowa ambona wykonana w 1586 r. przez flamandzkiego kamieniarza Hansa Fleminga. Alabastrowe płaskorzeźby przedstawiające sceny z życia Jezusa, wykonane zostały przez innego flamandzkiego rzeźbiarza Willema van der Broecka. W katedrze znajdują się liczne płyty nagrobne biskupów i kanoników kapituły katedralnej. Najbardziej interesująca jest umieszczona w prezbiterium gotycka płyta nagrobna biskupa Lubeki, Heinricha Bocholta (zm. 1341), wykonana z brązu przez Jana Apengetera.  Na ścianach katedry umieszczone są manierystyczne i barokowe epitafia. Boczne kaplice zamienione zostały na kaplice grobowe mieszczące trumny i sarkofagi, m.in. kaplica książąt oldenburskich.

LITERATURA

Knaurs Kulturführer in farbe Deutschland, Augsburg 1998
https://www.dom-zu-luebeck.de (dostęp 22.03.2020)

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł