opolskie
Lokalizacja: Brzeg, Pańska 1 (50.863365, 17.467294)
Budowa: 1735-46
Architekt: Joseph Frisch
Styl: późny barok
HISTORIA. Wraz z przejęciem Brzegu przez Habsburgów w 1675 r. rozpoczęła się rekatolicyzacja tego protestanckiego wówczas miasta. Jednym z jej elementów miało być sprowadzenie zakonu jezuitów, którego pierwsi przedstawiciele przybyli już w 1681 r. Jednak budowę kościoła zakonnicy rozpoczęli dopiero w 1735 r. według projektu mistrza budowlanego Josepha Frischa z Wrocławia. Konsekracja kościoła ze względu na wojnę prusko-austriacką o Śląsk miała miejsce dopiero w 1746 r. Po kasacie zakonu jezuitów w 1776 r. kościół pełnił funkcję świątyni parafialnej. W 1856 r. wykończona została fasada łącznie z dodaniem hełmów.
ARCHITEKTURA. Świątynia późnobarokowa, złożona z trójprzęsłowej nawy, ujętej arkadowymi wnękami i emporami nad nimi oraz z prezbiterium, po bokach którego znajdują się emporowe kaplice. Od frontu poprzedzona jest dwuwieżową fasadą, podzieloną pilastrami, z portalem na osi dolnej kondygnacji, powyżej którego w półkolistej wnęce ustawiony jest krucyfiks. Czworoboczne wieże nakryte są hełmami z latarniami. Elewacje boczne z boniowanym cokołem, rozczłonkowane są pilastrami, między którymi w dwóch strefach mieszczą się wielkie półkoliste okna. Całość nakrywa dach dwuspadowy z wieżyczką na sygnaturkę, zamknięty od północy szczytem o wolutowym wykroju. Wnętrze nakryte jest sklepieniami kolebkowymi wspartymi na filarach, opiętych zdwojonymi pilastrami o kompozytowych kapitelach. Arkady kaplic są półkoliste, empory nad nimi zamknięte są ozdobnymi parapetami i balustradami.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Sklepienia i ściany pokrywają polichromie iluzjonistyczne wykonane przez brata zakonnego Johanna Kubena w latach 1739-45. Malowidła posiadają niezwykle bogaty program ikonograficzny złożony ze 115 scen o różnej treści i rozmiarach. Wnętrze zdobi też bogate późnobarokowe i rokokowe wyposażenie pochodzące z XVIII w. Ciekawym zabytkiem jest pieta, której figura Maryi jest marionetką o ruchomej głowie i rękach.
LITERATURA
Żaba A., Freski w kościele w Brzegu, Spotkania z zabytkami 6/2008
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, Warszawa 2008
