opolskie

Lokalizacja:  Brzeg, Kościelna (50.86, 17.4708)
Budowa: 1370 - 1416
Budowniczy: Mistrz Günther, Heinrich Pfefferfleisch, Peter Rudl, Mistrz Heinrich
Styl: gotyk

HISTORIA. Pierwotny murowany kościół pod tym wezwaniem wzmiankowany jest w 1279 r. Krótko przed 1370 r. mieszczanie i książę brzeski Ludwik I Piast zdecydowali o budowie nowego kościoła, który byłby wyrazem ich ambicji i możliwości finansowych. W ten sposób powstała okazała świątynia, która swymi rozmiarami nie ustępuje współczesnym kościołom Wrocławia. Z tego miasta pochodzili zresztą budowniczowie na czele z Mistrzem Güntherem, projektantem kościoła. Kościół św. Mikołaja budowany był etapami a jego powstawanie jest bardzo dobrze udokumentowane źródłowo. W latach 1370-1380 pod kierunkiem wspomnianego mistrza Günthera z Wrocławia wzniesiono korpus nawowy i nakryto sklepieniami nawy boczne. W 1383 r. rozebrano stare prezbiterium i rozpoczęto budowę nowego pod kierunkiem mistrzów Heinricha Pfefferfleischa i Petera Rudla, zakończoną w 1389 r. W tym też czasie wzniesiono od zachodu masyw wieżowy. W latach 1414-1416 Mistrz Heinrich z Wrocławia nakrył sklepieniami prezbiterium i nawę środkową, wtedy też dostawiono kaplice. W latach 1884-1885 podwyższono wieże według projektu Carla Johanna Lüdecke z Wrocławia. Z tego czasu pochodzi też portal zachodni. W 1945 r. kościół został poważnie uszkodzony, m.in. runęła część sklepień i zniszczeniu uległo bogate wyposażenie. Odbudowa kościoła prowadzona była w latach 1959-70.

ARCHITEKTURA. Jest to kościół gotycki o układzie bazylikowym, złożony z trójnawowego, ośmioprzęsłowego korpusu z niewyodrębnionym prezbiterium, zamkniętym trójbocznie. Nawy boczne zamknięte są ścianami prostymi. Do nawy południowej dostawione są dwie kaplice i zakrystia zaś do nawy północnej kruchta. Od zachodu do korpusu dostawiona jest dwuwieżowa fasada. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami, między którymi znajdują się okna trójdzielne, na zamknięciu prezbiterium czterodzielne. Pod dachami naw bocznych skryte są łuki przyporowe. Do wnętrza prowadzą cztery gotyckie portale kamienne. Pierwszy do nawy od południa, drugi z kruchty do nawy północnej z rzeźbionym popiersiem św. Mikołaja w kluczu, trzeci do nawy od północy z rzeźbionymi popiersiami śś. Jana Chrzciciela i Mikołaja oraz czwarty z nawy południowej do zakrystii. kruchta północna otwarta jest arkadą z profilowaną archiwoltą, ozdobioną żabkami i kwiatonami, wsparta na kolumienkach o liściastych kapitelach. Wewnątrz nawa środkowa nakryta jest sklepieniami gwiaździstymi, wspartymi na ośmiobocznych filarach, w nawach bocznych sklepienia krzyżowo-żebrowe.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W ołtarzu głównym znajduje się późnogotycki tryptyk z około 1500 r. ze sceną Pokłonu Trzech Króli, przeniesiony z Bąkowa w 1966 r. W kościele znajdują się liczne pomniki nagrobne i epitafia mieszczan brzeskich powstałe od XVI do XVIII w. W zakrystii zachowała się gotycka polichromia figuralna z połowy XV w.

Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, wyd. Arkady 2008

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1955
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, Warszawa 2008

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł