opolskie
Brzeg, kościół zamkowy św. Jadwigi
Marek SztorcLokalizacja: Brzeg, pl. Zamkowy 4 (50.863484, 17.466315)
Budowa: 1360 - 1369
Styl: gotyk
HISTORIA. W latach 1360-69 z fundacji księcia Ludwika I brzeskiego do zamku w Brzegu dobudowano kolegiatę św. Jadwigi. Wraz z pochówkiem fundatora w 1398 r. kolegiata stała się rodową nekropolią Piastów brzeskich. W 1428 r. po zdobyciu Brzegu przez Husytów kolegiata został poważnie zniszczona. W 1534 r. świątynię przejęli protestanci. W 1567 r. książę Jerzy II przebudował kolegiatę z przeznaczeniem na mauzoleum Piastów brzeskich, dobudowując kryptę grobową. W 1741 r. w czasie oblężenie Brzegu przez Prusaków i silnego ostrzału artyleryjskiego kościół zamkowy został zniszczony za wyjątkiem pd.- wsch. części. Był odbudowany w latach 1783-84, wtedy też wnętrze zostało wzbogacone o klasycystyczne wyposażenie. Po raz kolejny kościół został uszkodzony w 1945 r. Podczas odbudowy przywrócono południowo-wschodniej części jej pierwotny gotycki wygląd.
ARCHITEKTURA. Kościół jest budowlą gotycko-barokową Złożony jest z pięcioprzęsłowej nawy, zamkniętej od strony pd.- wsch. pięciobocznie i od strony pn.- zach. trójbocznie. Do nawy od północy przylega trójprzęsłowa zakrystia z kaplicą książęcą na piętrze. Na zewnątrz od pd.- wsch. kościół opięty jest uskokowymi przyporami, między którymi rozmieszczone są trójdzielne okna ostrołukowe. W części pn.- zach. znajdują się okna zamknięte półkoliście. Całą budowlę nakrywają dachy dwuspadowe. Wewnątrz nawę w pd.- wsch. części nakrywa sklepienie krzyżowo-żebrowe z płaskorzeźbionymi zwornikami, nad częścią pn.- zach. wznosi się sklepienie kolebkowo-krzyżowe. Kaplica książęca otwarta jest do nawy ostrołukowymi arkadami.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Z wyposażenia kościoła zachowały się klasycystyczny ołtarz i ambona z lat 1784-85.
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska, wyd. Arkady 2008
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
Szczur Sz., Ożóg K., Piastowie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999 r.
