podkarpackie

Lokalizacja: Leżajsk, pl. Mariacki 8 (50.270346, 22.408179)
Budowa: 1618–1628
Architekt: Antonio Pellacini
Styl:  manieryzm, barok

HISTORIA. Kościół bernardynów wzniesiony został w latach 1618-28 przez Antoniego Pellaciniego z Lublina z fundacji Łukasza Opalińskiego, marszałka nadwornego koronnego i ówczesnego starosty leżajskiego. W 1630 r. konsekracji kościoła dokonał biskup przemyski Adam Nowodworski.

ARCHITEKTURA kościoła łączy w sobie elementy manieryzmu i wczesnego baroku. Składa się on z bazylikowego, czteroprzęsłowego korpusu oraz dwuprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego półkoliście, przy którym dostawiono dwie kwadratowe kaplice kopułowe, dostępne z naw bocznych. Przy korpusie od południa stanęła kopułowa kruchta otwarta arkadami. W północnej kaplicy zachowały się sieciowe sztukaterie, tzw. typu lubelskiego, pierwotnie pokrywające sklepienia całego kościoła. Fasada zachodnia zwieńczona jest szczytem wolutowo-pilastrowym z niszami, nawa i prezbiterium obwiedzione są belkowaniem z konsolkami. Kościół nakrywa nad nawą główną i prezbiterium wysoki dach dwuspadowy z wieżyczka na sygnaturkę, zaś nawy boczne nakryte są dachami pulpitowymi.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Wewnątrz ściany i sklepienia zdobi iluzjonistyczna polichromia późnobarokowa, wykonana po 1750 r. m.in. przez Stanisława Stroińskiego, głównie o tematyce Maryjnej, ze scenami z życia i męki Chrystusa oraz świętych bernardyńskich. Wyposażenie wnętrza bogate jest w wybitne dzieła snycerki, zwłaszcza z XVII w., wykonane przez warsztaty bernardyńskie. Są to m.in. okazały ołtarz główny, wczesnobarokowy z 1637 r. z obrazem Zwiastowania malowanym przez Franciszka Lekszyckiego oraz kilkanaście ołtarzy powstałych w XVII i XVIII w., w większości z obrazami z XVII w. i rzeźbami Antoniego Osińskiego. W ołtarzu przy pierwszym lewym filarze umieszczony jest obraz Nawrócenie św. Marii Magdaleny, malowany przez Lekszyckiego. Ponadto ambona rzeźbiona z 2. poł. XVII w., stalle z 1648 r. z bardzo bogatą dekoracją małżowinowo-chrząstkową, figuralną i intarsjami oaz pulpit muzyczny rzeźbiony i intarsjowany z 1642 r. Zachodnie ściany nawy głównej i naw bocznych wypełniają najwspanialsze w Polsce organy, których budowę rozpoczął przed 1678 r. organmistrz Stanisław Studziński a ukończył w 1693 r. Jan Głowiński. Składają się z sekcji głównej i dwu bocznych, ponadto z trzech wyodrębnionych pozytywów wbudowanych w parapet chóru muzycznego oraz dodatkowych wieżyczek przy filarach międzynawowych i w nawie północnej. Czarno-złote prospekty i chór muzyczny pokryte są niezwykle bogatą dekoracją rzeźbiarską, figuralną i ornamentalną. Po prawej stronie prezbiterium znajduje się kaplica Matki Boskiej, w której ołtarzu umieszczony jest łaskami słynący obraz Matki Boskiej Leżajskiej, namalowany przed 1590 r. przez ks. Erazma z Zakonu Bożogrobców. Po przeciwnej stronie prezbiterium stanęła kaplica św. Franciszka, możemy w niej oglądać z XVII-wieczny obraz Gerarda Seghersa, Ekstaza św. Franciszka z Asyżu. Trzecia kaplica - Potockich została umiejscowiona pod chórem w nawie południowej, znajduje się tam nagrobek Alfreda Potockiego (zm. 1862). Przylegający do kościoła teren otoczony jest murem obronnym z XVII w., z trzema wielobocznymi bastejami.

LITERATURA

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 3, woj. rzeszowskie, z. 4, Leżajsk, Sokołów Małopolski i okolice, pod red. E. Śnieżyńskiej Stolot i F. Stolota, Warszawa 1989
Łoziński J., Pomniki sztuce w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Miłobędzki A., Architektura polska XVII w., Warszawa 1980
Żabicki J., Leksykon zabytków Lubelszczyzny i Podkarpacia, Warszawa 2013

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł