podkarpackie

Lokalizacja:  Rzeszów, ul. Sokoła 8 (50.039615, 21.999871)
Budowa: 1624-1629
Styl:  barok

HISTORIA. Rzeszowski kościół bernardynów zbudowany został w latach 1624-29 z fundacji Mikołaja Spytka Ligęzy, kasztelana sandomierskiego. Od samego początku był pomyślany jako mauzoleum rodowe Ligęzów, ówczesnych właścicieli miasta.

ARCHITEKTURA. Ta wczesnobarokowa świątynia posiada plan krzyża łacińskiego z dwuprzęsłową nawą, jednoprzęsłowymi ramionami transeptu, nakrytego kopułą nad skrzyżowaniem oraz jednoprzęsłowego prezbiterium z półkolista apsydą. Od zachodu nawa poprzedzona jest czworoboczną wieżą. Elewacje zewnętrzne podzielone są lizenami i gzymsami. W środkowej strefie mieszczą się wysokie okna zamknięte półkoliście, w strefie górnej znajdują się okna okrągłe a nad nimi otwory strzelnicze obiegające cały kościół. Otwory te świadczą o tym, że świątynia miała również pełnić funkcję obronną. Budowlę nakrywają dachy dwuspadowe z niewidoczną z zewnątrz kopułą nad skrzyżowaniem naw. Nad kopułą wznosi się zdwojona barokowa wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Wieża dostawiona od frontu przewyższa dachy świątyni i nakryta jest barokowym hełmem z latarnią. Ściany wewnątrz kościoła rozczłonkowane są opilastrowanymi filarami, wspierającymi gurty sklepień kolebkowo-krzyżowych.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Ściany i sklepienia pokrywa rokokowa polichromia z 2. połowy XVIII w., później częściowo przemalowana. W wyposażeniu kościoła zwraca uwagę manierystyczny ołtarz główny, wykonany przed 1637 r. i przypisywany śląskiemu artyście Janowi Pfisterowi. Ołtarz podzielony jest na kwatery, w których zostały umieszczone płaskorzeźbione sceny Męki Pańskiej wykonane z marmuru i alabastru. Centralna płaskorzeźba przedstawia scenę Opłakiwania Chrystusa a otoczona jest scenami: Modlitwy w Ogrojcu, Biczowania, Cierniem Koronowania, Upadku pod Krzyżem, Podniesienia Krzyża i Zdjęcia z Krzyża. W predelli znajdują się płaskorzeźby ze sceną Zwiastowania. Nad scenami Męki Pańskiej przedstawiono płaskorzeźby: Chrystus w Emaus, Trzy Marie u Grobu oraz Noli me Tangere. Ołtarz wieńczy duża płaskorzeźba ze sceną Wniebowzięcia NMP. Boczne ściany prezbiterium pełnią funkcję rodowego mauzoleum Ligęzów, powstałego około 1629 r. i będącego dziełem italianizującego artysty, którym być może był Sebastiano Sala. Po obu stronach w konchowych wnękach umieszczone są po cztery posągi najznamienitszych przedstawicieli rodu, klęczących i zwróconych w stronę ołtarza. Wśród nich warto wymienić arcybiskupa lwowskiego Feliksa Ligęzę (zm. 1560) oraz kasztelana sandomierskiego i fundatora świątyni Mikołaja Spytka Ligęzę (zm. 1637). W transepcie i nawie ustawionych jest kilka późnobarokowych ołtarzy z XVIII w. W ołtarzu w północnym ramieniu transeptu umieszczony jest łaskami słynąca figura Matki Bożej Rzeszowskiej, która jest późnogotycką rzeźbą Madonny z Dzieciątkiem z XV/XVI w. Warto też zwrócić uwagę na późnobarokową ambonę z początku XVIII w. oraz okazały chór muzyczny z prospektem organowym z połowy XVIII w.

Rzut poziomy kościoła za: Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980

LITERATURA

Kłos S., Rzeszów. Przewodnik, Rzeszów 1993
Malczewski J., Zabytki architektury sakralnej Rzeszowa, Rzeszów 1992
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, Warszawa 1980
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Żabicki J., Leksykon zabytków architektury Małopolskie i Podkarpacia, wyd. Arkady 2013

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł