podkarpackie

Stara Wieś, kościół Wniebowzięcia NMP

Lokalizacja: Stara Wieś, pow. Brzozów (49.713103, 22.014487)
Budowa: 1728 - 1762
Styl: późny barok

HISTORIA. Interesującym zabytkiem późnobarokowej architektury jest kościół w Starej Wsi pod Brzozowem. Został zbudowany dla paulinów sprowadzonych w 1728 r. z Częstochowy za sprawą biskupa przemyskiego Aleksandra Antoniego Fredry. Biskup był też fundatorem okazałej świątyni, która wzniesiona została w latach 1728-62. Zgromadzenie paulinów w Starej Wsi uległo kasacie już w 1784 r. W ich miejsce w 1821 r. przybyli jezuici, którzy do dziś opiekują się kościołem. W 1843 r. nadbudowano obie wieże.

ARCHITEKTURA. Kościół zbudowany jest na planie krzyża łacińskiego. Złożony jest z trójnawowego korpusu bazylikowego z transeptem i wydłużonego prezbiterium. Korpus poprzedza okazała dwuwieżowa i trójosiowa fasada, rozczłonkowana zdwojonymi pilastrami i półkoliście zamkniętymi oknami. Jej środkowa część jest wklęsło-wypukła i zwieńczona szczytem z trójkątnym naczółkiem. Kwadratowe wieże wysunięte są nieco do przodu i nakryte hełmami ze zdwojonymi latarniami. Prezbiterium i ramiona transeptu zamknięte są ścianami prostymi i zwieńczone półkolistymi szczytami, ujętymi spływami wolutowymi. Prezbiterium po bokach ujęte jest płytkimi kaplicami. Zewnętrzne ściany kościoła posiadają podziały ramowe. Kościół oświetlają okna zamknięte półkoliście z segmentowymi naczółkami nad nimi. Prezbiterium, transept i nawę główną nakrywają dachy dwuspadowe, nad nawami bocznymi i przybudówkami przy prezbiterium dachy jednospadowe. Wewnątrz nawa główna i prezbiterium nakryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Nawy boczne połączone ze sobą, otwarte są do nawy głównej półkolistymi arkadami filarowymi i nakryte sklepieniami kopulastymi na pendentywach. Ściany wnętrza opięte są zwielokrotnionymi pilastrami, wspierającymi obiegające kościół belkowanie.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Jednolite późnobarokowe wyposażenie wnętrza pochodzi z około 1760 r. Ołtarz główny i ołtarze boczne wzorowane są na ołtarzach bazyliki jasnogórskiej, być może zostały wykonane przez ten sam śląski warsztat. Posiadają one bogatą dekorację ze sztucznego marmuru i stiuku. Także ambona ozdobiona jest dekorację rzeźbiarską.

Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Małopolskie i Podkarpacia, wyd. Arkady 2013

LITERATURA

Sztuka polska, t. V, Późny barok, rokoko i klasycyzm (XVIII w.), opr. zb., wyd. Arkady 2016
Żabicki J., Leksykon zabytków architektury Lubelszczyzny i Podkarpacia, wyd. Arkady 2013
Strona internetowa: http://www.starawies.jezuici.pl/index.php

Stara Wieś, kościół Wniebowzięcia NMP

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł