podkarpackie

Tyczyn, kościół św. Katarzyny

Lokalizacja: Tyczyn, powiat Rzeszów, Mickiewicza 10 (49.962000, 22.033681)
Budowa: 1735-1745, 1759-1763
Architekt: Johann Heinrich Klemm
Styl:  późny barok

HISTORIA. Pierwotnie w Tyczynie istniał kościół drewniany, który dopiero w 1466 r. został zastąpiony świątynią murowaną. Budowla ta została zniszczona w czasie pożaru w 1627 r. Następnie została odbudowana w latach 1631-1638. Krótko potem, bo w 1647 r. do prezbiterium dobudowano kaplicę św. Stanisława Kostki. W 1657 r. w czasie najazdu wojsk siedmiogrodzkich Jerzego Rakoczego kościół został ponownie zniszczony przez pożar. W 1727 r. do prezbiterium dobudowano kaplicę Świętej Trójcy z fundacji hetmana wielkiego koronnego Jana Klemensa Branickiego. Obecny wygląd kościół uzyskał w wyniku gruntownej przebudowy przeprowadzonej w dwóch etapach za sprawą hetmana Branickiego. W pierwszym etapie przeprowadzonym w latach 1735-1745 według projektu architekta Johanna Heinricha Klemma przekształcono fasadę i dobudowano narożne dzwonnice. W drugiej fazie w latach 1759-1763 korpus jednonawowy kościoła został przekształcony w trójnawowy.

ARCHITEKTURA. Barokowy kościół złożony z trójnawowego bazylikowego korpusu i prezbiterium z dwiema kaplicami po bokach. Fasada kościoła trójdzielna, dwukondygnacjowa, rozczłonkowana pilastrami i przedzielona wydatnym gzymsem z belkowaniem. W części środkowej lekko wysunięta do przodu, z górną kondygnacją ujętą spływami i zwieńczoną trójkątnym szczytem. Fasada ujęta jest dwoma dzwonnicami połączonymi z nią ścianami parawanowymi z arkadami. Elewacje kościoła posiadają podziały ramowe i przebite są dużymi oknami o łukach odcinkowych w nawie i półkolistych w prezbiterium. Prezbiterium i nawę główną nakrywa stromy dach dwuspadowy z wieżyczką na sygnaturkę nad wschodnią częścią, nad nawami bocznymi dachy jednospadowe, zaś nad kaplicami dachy mansardowe. Wewnątrz ściany nawy głównej rozczłonkowane są pilastrami dźwigającymi obiegający gzyms. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych półkolistymi arkadami, prezbiterium oddzielone jest półkolistą tęczą. Nawa główna nakryta jest sklepieniem kolebkowym z lunetami, w nawach bocznych sklepienia krzyżowe, w prezbiterium strop płaski, zaś w kaplicach sklepienia kopulaste.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA w znacznej części jest późnobarokowe i  pochodzi z XVIII w. Polichromia jest dziełem malarza czeskiego pochodzenia Antoniego Herliczki z 1763 r. W latach 1743-1745 powstał zespół trzech ołtarzy zaprojektowanych przez J. H. Klemma i wykonanych przez sztukatora Gottfrieda Schultza z Wrocławia. W ołtarzu głównym umieszczone są obrazy Szymona Czechowicza z 1743 r.: Wniebowzięcie Marii w polu środkowym i Święta Katarzyna Aleksandryjska w zwieńczeniu, należące do najlepszych obrazów tego malarza. W ołtarzu kaplicy św. Stanisława Kostki umieszczony jest obraz Cudowna komunia św. Stanisława Kostki, zaś w ołtarzu kaplicy św. Trójcy znajduje się krucyfiks. Ponadto w innych ołtarzach bocznych znajdują się obrazy Augustyna Mirysa z około 1760 r.: Święty Antoni, Święty Klemens i Święty Jan Chrzciciel. W nawie mieszczona jest rokokowa ambona.

DZWONNICE zbudowane na planie kwadratu, opięte pilastrami, przeprute wielkimi półkolistymi arkadami i nakryte hełmami kopulastymi.

LITERATURA

Kłos S., Rzeszów. Przewodnik, Rzeszów 1993
Sztuka  polska t. 5, Późny barok, rokoko, klasycyzm, opr. zb., Warszawa 2016
Żabicki J., Leksykon zabytków architektury Lubelszczyzny i Podkarpacia, wyd. Arkady 2013
Strona internetowa: https://zabytek.pl/pl/obiekty/tyczyn-zespol-kosciola-parafialnego-pw-wniebowziecia-nmp-i-sw-
Strona internetowa: http://parafiatyczyn.pl

Tyczyn, kościół św. Katarzyny 

• Poprzedni artykuł