Słowacja

Bratislava, dom sv. Martina

Lokalizacja:  Bratysława, Rudnayovo námestie 46 (48.141992, 17.104899)
Budowa: XV w.
Budowniczy: Hans Puchsbaum
Styl: gotyk

Katedra św. Marcina to świątynia ważna nie tylko dla Słowaków ale może przede wszystkim dla Węgrów. Bratysława (Pozsony) przez kilka wieków pełniła rolę stolicy Węgier a od 1536 r. w katedrze św. Marcina koronowali się królowie węgierscy.

HISTORIA. W 1221 r. na tym miejscu zbudowany został mały romański kościół. W XIV w. rozpoczęto budowę trójnawowej, bazylikowej świątyni, która miała zastąpić poprzedni obiekt. W XV w. przy budowie czynni byli mistrzowie murarscy wznoszący wiedeńską katedrę św. Stefana, m.in. Hans Puchsbaum, który w latach 1435-51 nakrył trójnawowy korpus sklepieniami sieciowymi i krzyżowymi. Następnie w latach 1467-87 wzniesiono nowe gotyckie prezbiterium. W latach 1732-34 z fundacji arcybiskupa ostrzyhomskiego (Esztergom) Imricha Esterházy dobudowano kaplicę św. Jana Jałmużnika. W tym samym czasie zbarokizowane zostało również wnętrze katedry. W latach 1863-78 doszło do kolejnej przebudowy, która  nadała katedrze obecną formę.

ARCHITEKTURA. Ten gotycki kościół złożony jest z bazylikowego korpusu o trzech nawach i pięciu przęsłach oraz z prezbiterium o czterech przęsłach, zamkniętego pięciobocznie. Przy korpusie od zachodu stoi wieża wysoka na 85 m., nakryta pseudobarokowym hełmem z latarnią, który zwieńczony jest kopią korony św. Stefana, upamiętniającą 19 koronacji królów węgierskich które odbyły się w tej świątyni w latach 1563-1830. Przy północnym narożniku, pomiędzy nawą a prezbiterium, stoi barokowa kaplica św. Jana Jałmużnika, nakryta kopułą z latarnią. Korpus nawowy i prezbiterium nakryte zostały sklepieniami sieciowymi. Na zewnątrz kościół opięty jest przyporami, między którymi umieszczone zostały ostrołukowe okna ozdobione maswerkami. Kościół nakryty jest dachem dwuspadowym. Interesujący jest gotycki portal północny z XV w. ozdobiony płaskorzeźbą Trójcy Świętej.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Wnętrze posiada przeważnie wyposażenie neogotyckie. Na szczególną uwagę zasługują jednak prace wybitnego wiedeńskiego rzeźbiarza Georga Raphaela Donnera. W południowo-wschodnim narożniku nawy głównej ustawiona została późnobarokowa rzeźbiarska grupa przedstawiająca św. Marcina na koniu, dzielącego się płaszczem z żebrakiem, odlana z ołowiu w 1735 r. Donner wykonał też dekorację rzeźbiarską wnętrza kaplicy św. Jana Jałmużnika oraz umieszczony w niej sarkofag arcybiskupa Imricha Esterházy (zm. 1745), ustawiony pod baldachimem i otoczony przez sześć aniołów. Zachowała się też gotycka chrzcielnica z 1409 r. We wnętrzu kościoła jest też sporo gotyckich i renesansowych nagrobków. Natomiast w północnej nawie znajduje się tablica upamiętniająca wykonanie w katedrze w 1835 r. pierwszej Mszy solemnis op. 123 przez Ludwika van Beethovena. W kryptach pod kościołem pochowanych zostało m.in. kilku kardynałów i prymasów węgierskich. Na przykościelnym placu stoją trzy pomniki: Antona Bernoláka, który w 1787 r. stworzył pierwszą kodyfikację języka słowackiego, Georga R. Donnera, który spędził w Bratysławie 10 lat oraz Franciszka Liszta.

Tekst umieszczony 21.11.2005, poprawiony 17.02.2008
Rzut poziomy kościoła pochodzi z książki Sakralna architektura na Slovensku, op. zb., Komarno 1996

LITERATURA

Bajzik R., Katedrala sv. Martina, Bratislava 2009
Holčik S., Uroczystości koronacyjne w Preszburgu 1563-1830, Kraków 1986
Sakralna architektura na Slovensku, opr. zb., Komarno 1996

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł