Słowacja
Kožany, cerkiew Spotkania Pańskiego
Marek SztorcKožany, cerkov Stretnutia Pána
Kožany, miejscowość w okresie Bardejov.
W północno-wschodniej Słowacji znajduje się grupa kilkudziesięciu drewnianych cerkwi wznoszonych od XVII do XX w. Od niedawna cerkwie te są sukcesywnie odnawiane, na co wpływ miały zakończone sukcesem starania Słowacji o wpisanie kilku z nich na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Ostatecznie na listę UNESCO trafiły trzy cerkwie w miejscowościach Bodružal, Ladomirová i Ruská Bystrá. Pozostałe znajdujące się na tym obszarze cerkwie również są godne uwagi i odwiedzenia. Jedną z nich jest cerkiew w Kožanach, położona na uboczu od głównych szlaków komunikacyjnych. Można do niej dojechać od strony Bardejova oraz od szosy Świdnik-Preszów, skręcając w miejscowości Okrúhle. Ta druga trasa w dużej części biegnie drogą gruntową i przejazd nią samochodem osobowym może być trudnym wyzwaniem, czego autor tekstu sam doświadczył. Sama cerkiew datowana jest na rok 1698, jednak część badaczy przesuwa jej budowę na 2. połowę XVIII w. W późniejszym okresie była kilka razy odnawiana i przebudowywana. Jest to cerkiew łemkowska typu południowo-zachodniego, zbudowana z drewna w konstrukcji zrębowej z wieżą o konstrukcji słupowej. Złożona jest niewielkiego kwadratowego prezbiterium, szerszej nawy i wieży otoczonej w dolnej części zachatą, równą szerokością nawie. Wieża o pochyłych ścianach z nadwieszaną izbicą, zwieńczona jest namiotowym daszkiem. Nawę nakrywa łamany dach namiotowy, zaś nad prezbiterium wznosi się dach trójspadowy. Wewnątrz nawa i prezbiterium nakryte są kopułami, wieża oddzielona jest od nawy drzwiami a jej słupowa konstrukcja jest widoczna od wewnątrz. Dobrze widoczne są też dzwony, z których najstarszy datowany jest ponoć na 1406 r. Ściany wewnątrz nawy i prezbiterium pokryte są cenną polichromią, ukończoną w 1797 r. z fundacji Adama Čajki o czym informuje inskrypcja na południowej ścianie nawy. Bogaty program ikonograficzny polichromii zawiera sceny biblijne, postacie świętych i apostołów oraz sceny z życia Chrystusa i Marii. Najważniejszym elementem wyposażenia cerkwi jest ikonostas, którego ikony pochodzą z XVII i XVIII w. Ciekawostką jest brak południowych drzwi w ikonostasie. Podobnie jak w większości cerkwi na tym obszarze za wejście trzeba zapłacić 1 euro, nie można też robić zdjęć wewnątrz obiektu.
LITERATURA
Cerkwie drewniane Karpat. Polska i Słowacja, opr. zb., Pruszków 2003
Sakralna architektura na Slovensku, opr. zb., Komarno 1996
Strona internetowa: http://www.drevenechramy.sk/
