Słowacja

Levoča, kostol sv. Jakuba

Lokalizacja:  Lewocza (Kraj preszowski), Námestie Majstra Pavla 53 (49.026259, 20.589154)
Budowa: 1330-1370
Styl: gotyk

Senna dziś Lewocza była niegdyś ważnym ośrodkiem na węgierskim Spiszu. To tutaj w 1494 r. na tajnej naradzie spotkali się czterej bracia Jagiellonowie: Władysław - król Czech i Węgier, Jan Olbracht - król Polski, Zygmunt - późniejszy król polski oraz Fryderyk - późniejszy kardynał. O randze miasta świadczą liczne zabytkowe budowle, wśród których wyróżnia się wznoszący się po środku rynku gotycki kościół św. Jakuba.

HISTORIA Został zbudowany w latach 1330-70. W połowie XVI w. na okres około 100 lat świątynie przejęli luteranie. W latach 1852-1857 do kościoła dobudowana została od zachodu klasycystyczna wieża oraz dwie kaplice po jej bokach.

ARCHITEKTURA. Jest to trójnawowa hala z krótkim, zamkniętym pięciobocznie prezbiterium. Długość kościoła wynosi 49,5 m, szerokość 22 m a wysokość nawy głównej także 22 m. Na zewnątrz kościół opięty jest uskokowymi przyporami i nakryty dachem dwuspadowym nad nawą i prezbiterium, nawy boczne zaś nakryte są dachami pulpitowymi. Do kościoła przylegają od północy: zakrystia i kaplica św. Jerzego. Z obu stron dobudowane są kruchty z gotyckimi portalami. Od zachodu dostawiona jest wieża z dwiema kaplicami po jej bokach. Uskokowy portal północny z 1380 r. jest jednym z najlepszych przykładów gotyckiej kamieniarki na Słowacji, interesujący jest też portal południowy. Wnętrze kościoła nakryte jest sklepieniami krzyżowymi wspartymi na potężnych czworobocznych filarach, natomiast kruchty zostały sklepione gwiaździście. Na ścianach zachował się zespół polichromii gotyckich z XIV i XV w. Najlepiej zachowane są fragmenty w północnej nawie na wysokości kaplicy św. Jerzego. Oglądać możemy cykle: Siedem skutków miłosierdzia, Siedem grzechów głównych oraz sceny z życia św. Doroty.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Obszerne wnętrze świątyni kryje w sobie wiele cennych zabytków, wśród których wyróżnia się bogaty zespół późnogotyckich ołtarzy. Na szczególną uwagę zasługuje ustawiony w prezbiterium ołtarz św. Jakuba wykonany z drzewa lipowego w latach 1508-10 w pracowni Mistrza Pawła z Lewoczy. Jest podobno najwyższy ołtarz gotycki na świecie o wysokości 18,62 m. W centralnej części umieszczone są rzeźby Madonny z Dzieciątkiem oraz śś. Jana i Jakuba. W szczycie znajdują się gotyckie rzeźby z XIV w. pochodzące z innego ołtarza. Na bocznych skrzydłach przedstawione są sceny Męki Pańskiej i z życia Apostołów. W predelli scena Ostatniej Wieczerzy. Obok w północnej nawie (na lewo) znajduje się ołtarz śś. Piotra i Pawła z końca XV w. a zaraz za nim ołtarz Matki Boskiej Śnieżnej ufundowany przez czterech braci Jagiellonów, którzy spotkali się tu w 1494 r. W ołtarzu tym uwagę zwraca umieszczony w predelli Polski Orzeł. Przy filarze międzynawowym ustawiony jest ołtarz św. Mikołaja, wykonany w 1507 r. w pracowni Mistrza Pawła, który jest autorem rzeźb św. Jana Jałmużnika i św. Leonarda, środkowa rzeźba św. Mikołaja jest starsza i pochodzi z 3. ćw. XIV w. Przy następnym filarze znajduje się barokowy ołtarz 14 dobroczyńców z 1696 r., kolejny ołtarz Dobrego Pasterza jest również barokowy. W zakończeniu nawy północnej stoi późnobarokowy ołtarz Narodzenia Pana, będący oprawą dla późnogotyckich rzeźb Mistrza Pawła. Po przeciwległej stronie w nawie południowej znajduje się neogotycki ołtarz św. Elżbiety z gotyckimi malowidłami na skrzydłach bocznych. Obok ustawiona jest gotycka chrzcielnica z 4. ćw. XIV w. odlana z brązu w Spiskiej Nowej Wsi. Bliżej prezbiterium ustawiony jest ołtarz św. Katarzyny, w którego predelli znajduje się gotycki tryptyk z 1400 r., najstarszy na Słowacji przykład malarstwa tablicowego. Przy ścianie nawy stoi ołtarz Bożonarodzeniowej predelli, zestawiony w 1961 r. z elementów różnych ołtarzy. Obok ołtarz Dwóch Marii, zaś przy sąsiednim filarze stoi ołtarz św. Anny Samotrzeć, wykonany w pracowni Mistrza Pawła około 1516 r. Ostanie dwa ołtarze ustawione są na wschodniej ścianie przy prezbiterium. Prawy ufundowany został przez króla węgierskiego Macieja Korwina w związku z jego pobytem w Lewoczy w 1474 r. W środkowej części tego ołtarza umieszczona jest figura Chrystusa Cierpiącego stąd nazwa ołtarz Vir Dolorum. Ustawiony przy tęczy renesansowy ołtarz śś. Janów wykonany został przez Mistrza Pawła w 1520 r. z fundacji Jana Henckela, lewockiego humanisty wykształconego m.in. na Akademii Krakowskiej i pochowanego w katedrze we Wrocławiu. Na chórze znajdują się organy wykonane w latach 1624-30 przez krakowskiego organmistrza Hansa Hummela. Ciekawym zabytkiem jest późnogotycka ława senatorska z 1494 r., wypełniająca całą przestrzeń pod chórem, wykonana prawdopodobnie z okazji zjazdu czterech braci Jagiellonów. Reszty wyposażenia dopełnia późnorenesansowa ambona z XVII w. oraz wiele wolnostojących rzeźb i największy na Słowacji zespół ściennych epitafiów od XIV do XVIII w.

Tekst umieszczony 22.12.2007, poprawiony 12.08.2018

Rzut poziomy za: Sakralna architektura na Slovensku, opr. zb., Komarno 1996

LITERATURA

Pavel J., Sztuka Czechosłowacji, Warszawa 1986
Sakralna architektura na Slovensku, opr. zb., Komarno 1996
Strona internetowa: http://www.chramsvjakuba.sk/pl.html

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł