świętokrzyskie
Tarczek, kościół św. Idziego
Marek SztorcTarczek, kościół św. Idziego
Lokalizacja: Tarczek, powiat Starachowice (50.940238, 21.008707)
Budowa: 2. ćwierć XIII w.
Styl: romanizm
HISTORIA. Około połowy XII w. Tarczek stał się ośrodkiem dóbr ziemskich należących do biskupów krakowskich w rejonie Gór Świętokrzyskich. W 2. ćwierci XIII w. zbudowany został romański kościół św. Idziego, zachowany do dziś bez większych przekształceń. Nie jest znane nazwisko fundatora ale wypada zgodzić się z XV-wiecznym przekazem Jana Długosza, że fundacji dokonał któryś biskupów krakowskich. W XVI w. zbudowana została na nowo fasada zachodnia, późniejsze są też zakrystia i kruchta południowa.
ARCHITEKTURA. Romański kościół wzniesiony został z ciosów piaskowca. Złożony jest z prostokątnej nawy i kwadratowego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą. Takie rozwiązanie zamknięcia prezbiterium świadczy o wpływach architektury cysterskiej. Kościół nakrywają dachy dwuspadowe z wieżyczką na sygnaturkę z latarnią. Wewnątrz prezbiterium pierwotnie nakryte było sklepieniem krzyżowo-żebrowym, obecne jest rekonstrukcją z lat 1945-46. Nawa nakryta jest stropem płaskim. Arkada tęczy jest ostrołukowa o bogatym profilowaniu. Wewnątrz zachodniej partii południowej ściany nawy zachowały się wsporniki świadczące o istnieniu empory. W południowych ścianach znajdują się oryginalne okna romańskie, zamknięte półkoliście.
WYSTÓR I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Na ścianach zachowały się fragmenty późnorenesansowej polichromii figuralnej. W ołtarzu głównym ustawiony jest późnogotycki tryptyk z 2. ćwierci XVI w., z Chrystusem ukazującym się Marii po Zmartwychwstaniu w polu środkowym, wiązany z warsztatem Mistrza Tryptyku z Szyku. Ołtarze boczne są wczesnobarokowe i pochodzą z XVII w. Przy kościele ustawiona jest drewniana dzwonnica z XIX w.
LITERATURA
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, T. 1, Małopolska, Warszawa 1985
Gadomski J., Gotyckie malarstwo tablicowe Małopolski 1500-1540, Warszawa - Kraków 1995
Sztuka polska romańska i przedromańska do schyłku XIII w., pod. red. M. Walickiego, Warszawa br.
Świechowski Z., Katalog architektury romańskiej w Polsce, Warszawa 2009
Strona internetowa: http://www.tarczek.kielce.opoka.org.pl
Tarczek, kościół św. Idziego
