warmińsko-mazurskie

Lokalizacja: Frombork, ul. Katedralna 8 (54.356959, 19.682057)
Budowa: 1330 – 3 ćwierć XIV w.
Styl:  gotyk

HISTORIA. W 1278 r. została przeniesiona do Fromborka z Braniewa siedziba biskupstwa warmińskiego. Około 1330 r. rozpoczęta została budowa katedry i już w 1342 r. ukończono prezbiterium. Korpus nawowy został wzniesiony w 3. ćwierci XIV w. W 1388 r. ukończono kruchtę zachodnią, około 1500 r. dobudowano kaplicę św. Jerzego. W latach 1732-34 wzniesiono kaplicę Zbawiciela.

ARCHITEKTURA. Katedra złożona jest z halowego korpusu trójnawowego i ośmioprzęsłowego oraz pięcioprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego ścianą prostą. Przy prezbiterium od północy dostawiona jest zakrystia a od południa przylega kaplica św. Jerzego. Korpus od zachodu poprzedzony jest przedsionkiem a od południa dobudowana jest kaplica Zbawiciela. Na zewnątrz ściany kościoła opięte są przyporami, między którymi rozmieszczone są smukłe ostrołukowe okna, dwu- i trójdzielne z maswerkami. Elewacje korpusu i prezbiterium zwieńczone są trójkątnymi, blendowymi szczytami. Najciekawszy jest szczyt zachodni korpusu obramowany górą galerią arkadkową. Szczyty korpusu ujęte są ośmiobocznymi wieżyczkami nakrytymi smukłymi hełmami z XVI w. Korpus i prezbiterium nakrywają dachy dwuspadowe z wieżyczką na sygnaturkę z podwójną latarnią nad korpusem. W kruchcie znajduje się gotycki portal z 1386 r., ostrołukowy z ościeżami o dekoracji maswerkowej i sześciouskokowej archiwolcie ozdobionej rzędami postaci świętych, proroków, aniołów oraz panien Mądrych i Głupich. W kluczu trzeciego wałka archiwolty umieszczona głowa Chrystusa. Wewnątrz prezbiterium i nawy korpusu nakryte są sklepieniami gwiaździstymi spływającymi na służki wiązkowe, w korpusie wspartymi na ośmiobocznych filarach. Szeroka i niezbyt wysoka nawa gówna otwarta jest do wąskich naw bocznych profilowanymi, ostrołukowymi arkadami.

WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Kościół posiada bardzo bogate wyposażenie, przeważnie wczesnobarokowe, pochodzące z czasu po splądrowaniu katedry przez Szwedów w 1626 r. Z wcześniejszych gotyckich zabytków warto wymienić krucyfiks z początku XVI w. umieszczony nad tęcza oraz poliptyk wykonany w 1504 r. w Toruniu z rzeźbą Matki Bożej z Dzieciątkiem, ujętą figurami Ojców Kościoła w polu środkowym. Z XVII w. pochodzi zespół 16 ołtarzy bocznych, w tej liczbie cztery marmurowe wczesnobarokowe i dwanaście drewnianych manierystycznych o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej. W jednym z ołtarzy umieszczony jest obraz św. Anny Samotrzeciej, namalowany w 1639 r. przez  gdańskiego malarza Bartłomieja Strobla. Późniejszy jest ołtarz główny wykonany w latach 1747-52 z czarnego marmuru dębnickiego. Późnobarokowy ołtarz zaprojektował Franciszek Placidi, rzeźby wykonał Johann Heinrich Meissner z Gdańska a oba obrazy namalował w 1752 r. w Dreźnie Stefano Torelli. Barkowe organy i prospekt organowy wykonał w latach 1683-86 warsztat Daniela Nitrowskiego z Gdańska. Ambona rokokowa wykonana w 1785 r. przez Andreasa Schmidta z Reszla. Stalle kanonickie ustawione po bokach prezbiterium, zostały wykonane w latach 1734-38 przez Christopha Sandta, według projektu Christopha Peuckera z Reszla. W katedrze zachował się duży zespół płyt nagrobnych i epitafiów. Wśród nich warto wymienić gotycką płytę kanonika Jana z Essen (zm. 1417), z rytą postacią zmarłego; barokowe epitafium kanonika Adama Zygmunta Konarskiego (zm. 1683), z personifikacjami Nadziei i Miłości, wykonane przez Andreasa Schlütera; epitafium Joachima Pastoriusa (zm. 1881), także dzieło Andreasa Schlütera oraz epitafium Mikołaja Kopernika z 1735, z malowanym portretem.

KAPLICA ZBAWICIELA zbudowana w 1732-34 z fundacji biskupa warmińskiego Krzysztofa Andrzeja Szembeka. Jest to budowla na planie centralnym, na zewnątrz kwadratowa z wklęsłymi narożami, nakryta kopułą z latarnią. Wewnątrz w ścianach wnęki arkadowe na osiach. Między parami pilastrów rozmieszczone są owalne tonda malowane przez Mathiasa Johannesa Meyera z wizerunkami świętych. Wewnątrz kopuły polichromia z przedstawieniem Adoracji Trójcy Świętej, malowana przez Meyera. W kaplicy pochowany został fundator biskup Szembek (zm. 1740), którego późnobarokowy pomnik nagrobny z malowanym portretem zmarłego wykonany został przed 1746 r. z czarnego marmuru w Dębniku koło Krakowa.

LITERATURA

Architektura gotycka w Polsce, pod. red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, t. 2, Pomorze, wyd. Arkady
Sztuka polska t. 2, Gotyk, opr. zb., wyd. Arkady, Warszawa 2010
Sztuka polska t. 4, Wczesny i dojrzały barok - XVII w., Oprac. zb., wyd. Arkady, Warszawa 2013
Sztuka polska, T. 5, Późny barok, rokoko i klasycyzm - XVIII wiek, Oprac. zb., Arkady 2015

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł