wielkopolskie
Poznań, kościół Bożego Ciała
Marek SztorcLokalizacja: Poznań, Strzelecka 40 (52.400623, 16.932972)
Budowa: 1406-XV w.
Styl: gotyk
HISTORIA. Budowa kościoła Bożego Ciała na tym miejscu związana jest z relacją o cudownym odnalezieniu hostii wykradzionej z kościoła dominikanów w 1399 r. Już w 1400 r. istniała tutaj drewniana kaplica, przy której osadzono karmelitów trzewiczkowych. Budowa obecnej świątyni rozpoczęła się w 1406 r. dzięki fundacji króla Władysława Jagiełły. Przed 1434 r. ukończono prezbiterium, natomiast korpus nawowy wznoszono do końca XV w. Około 1570 r. wzniesiona została kaplica Matki Bożej Szkaplerznej, której obecna późnobarokowa forma pochodzi z 1. ćwierci XVIII w. i jest dziełem wybitnego architekta Pompeo Ferrariego. W XVII w. kościół był niszczony w czasie potopu szwedzkiego i podczas wielkiej powodzi w 1698 r. W 1823 r. nastąpiła kasata klasztoru karmelitów a kościół zamieniono na świątynię garnizonową. W końcu XIX w. świątynia zagrożona była rozbiórką na skutek złego stanu technicznego. W 1945 r. kościół został trafiony pociskami, które podziurawiły dach, uszkodziły sklepienia prezbiterium i korpusu. Częściowefdmu zniszczeniu uległo też wyposażenie wnętrza.
ARCHITEKTURA. Kościół Bożego Ciała jest budowlą gotycką, złożoną z wydłużonego, czteroprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego pięciobocznie oraz trójnawowego, pięcioprzęsłowego korpusu pseudobazylikowego. Do prezbiterium od południa przylega czteroprzęsłowa zakrystia a od północy dwuprzęsłowa, kaplica Matki Bożej Szkaplerznej, usytuowana południkowo. Między kaplicą a północną nawą boczną ustawiona jest kwadratowa wieża o czterech kondygnacjach, nakryta dachem namiotowym. Kościół na zewnątrz opięty jest jedno- i dwuuskokowymi przyporami, między którymi rozmieszczone są okna ostrołukowe, dwu- i trójdzielne, z laskowaniami oraz maswerkami w południowej ścianie prezbiterium. Fasada zachodnia jest trójdzielna, w jej środkowej części, wydzielonej masywnymi przyporami, znajduje się wielkie ostrołukowe okno pięciodzielne. Poniżej znajduje się ostrołukowy portal z 3. ćwierci XV w. Całość wieńczy barokowy szczyt z trójkątnym naczółkiem. Obok portalu głównego zachowały się jeszcze dwa gotyckie portale, północny i południowy, ten ostatni jest zamurowany. Korpus nawowy i prezbiterium nakryte są dachem dwuspadowym o wspólnej kalenicy. Wewnątrz prezbiterium nakryte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym, nawa główna sklepieniem kolebkowym z lunetami, zaś nawy boczne sklepieniami gwiaździstymi. Nawa główna otwarta jest do naw bocznych ostrołukowymi arkadami wspartymi na ostrołukowych filarach. W zachodnim przęśle nawy mieści się chór muzyczny, barokowy z lat 1657-64, wsparty na rozciągniętym łęku.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Na sklepieniu nawy głównej przedstawione są barokowe sceny figuralne z około 1640 r. W prezbiterium ustawiony jest wielki barokowy ołtarz główny z około 1740 r., przebudowany w połowie XIX w., z korynckimi kolumnami na tle zdwojonych pilastrów wspierających wydatne belkowanie, silnie wyłamane z przerwanym naczółkiem. W polu głównym umieszczony jest Obraz Ostatnia Wieczerza z 1. połowy XVIII w. W kościele znajdują się też boczne ołtarze, z których część powstała w okresie baroku. Interesujące są też regencyjne konfesjonały z lat 1730-40 oraz neogotycka chrzcielnica wykonana w 1901 r. w tyrolskiej firmie Ferdinanda Stuflessera. Warto zajrzeć do kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej, która nakryta jest sklepieniem żaglastym na gurtach, ozdobionym malowidłami z końca XIX w. Chór muzyczny w kaplicy wsparty jest na trzech koszowych arkadach i posiada wklęsło-wypukły parapet z późnobarokową dekoracją sztukatorską. Na chórze znajduje się późnobarokowy prospekt organowy z 1740 r. z instrumentem wykonanym w latach 1929-31 przez Dominika Biernackiego, organmistrza z Włocławka.
LITERATURA
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, T. VII, Miasto Poznań, z. 2 Kościoły i klasztory Śródmieścia 1
Strona internetowa: http://www.bozecialo.poznan.pl/strona-glowna/
