Bolonia, bazylika San Domenico
Bolonia, basilica di San Domenico

Lokalizacja:Bolonia, Piazza San Domenico 13 (44.489521, 11.344552)
Budowa:przed 1240 r. - do XVIII w.
Styl: romanizm, gotyk, renesans, barok

Bazylika San Domenico to jeden z najważniejszych kościołów w Bolonii. Z kościołem związana jest osoba św. Dominika Guzmana, założyciela zakonu dominikanów, który został tutaj pochowany.

HISTORIA. Pierwotny kościół na tym miejscu nosił wezwanie San Nicolo della Vigne. W przylegających do kościoła budynkach klasztornych odbyły się dwie pierwsze kapituły generalne zakonu dominikanów, którym przewodniczył osobiście św. Dominik Guzman. Kiedy św. Dominik zmarł w 1221 r. został tutaj pochowany. W 1228 r. rozebrano istniejący kościół a na jego miejscu do 1240 r. wzniesiono romańską świątynię, która stała się wzorem dla wielu dominikańskich kościołów w Europie. Konsekracji kościoła dokonał w 1251 r. papież Innocenty IV. Równocześnie w latach 1219-1243 trwała dalsza rozbudowa klasztoru. W 1333 r. szczątki Dominika Guzmana złożono w kaplicy przy prawej nawie, w tym samym miejscu gdzie obecnie znajduje się Capella di San Domenico. W 1313 r. wzniesiona została dzwonnica. W okresie od XIV do XVIII w. wzniesiono liczne kaplice boczne, z których część następnie przebudowano. W XVII w. przekształcono apsydę prezbiterium oraz wzniesiono barokową kaplicę św. Dominika według projektu bolońskiego architekta Floriano Ambrosini. W latach 1727-1733 gruntowną przebudowę kościoła przeprowadził Carlo Francesco Dotti, który późnobarokowy wygląd nadał m.in. fasadzie i wnętrzu. W latach 1909-1910 przeprowadzono restaurację fasady przywracając jej prawdopodobny pierwotny wygląd.

ARCHITEKTURA kościoła łączy w sobie wszystkie style od romanizmu do późnego baroku. Kościół złożony jest z wydłużonego, trójnawowego korpusu bazylikowego, transeptu i prezbiterium zakończonego półkolistą apsydą, która stanowiła dawniej chór zakonny. Do naw bocznych, prezbiterium i ramion transeptu przylegają liczne kaplice. Największe z nich to dostawiona od południa barokowa kaplica św. Dominika, przeciwległa gotycka kaplica Różańcowa oraz także przylegająca od północy Capella delle Confesioni. Kaplica św. Dominika złożona jest kwadratowej nawy i zamkniętej półkoliście apsydy. Nad nawą wznosi się kopuła z latarnią na wysokim ośmiobocznym tamburze Do południowego ramienia transeptu dostawiona jest wysoka dzwonnica, nakryta stożkowym hełmem. Fasada kościoła jest neoromańska, trójdzielna i zwieńczona trójkątnym szczytem. Na osi umieszczona jest wielka rozeta z maswerkiem, poniżej półkolisty portal z mozaiką przedstawiającą św. Dominika w tympanonie. W bocznych polach znajdują się dwa wąskie okna zamknięte półkoliście. Do fasady od północy przylega renesansowa kaplica, podzielona wydatnym gzymsem na dwie kondygnacje. W dolnej części kaplica rozczłonkowana jest półkolistą ślepą arkadą a w górnej umieszczone są trzy duże półkoliste okna ujęta wnękami konchowymi. Prezbiterium, ramiona transeptu i nawę główną nakrywają spłaszczone dachy dwuspadowe. Po środku nawy głównej, na wysokości kaplicy św. Dominika wznosi się kopuła na niskim tamburze. Wewnątrz ściany nawy głównej, transeptu i prezbiterium rozczłonkowane są pilastrami i kolumnami dźwigającymi odcinki belkowania. Wnętrza nakryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami na gurtach.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Późnobarokowa dekoracja rzeźbiarska i malarska ścian powstała w 1. połowie XVIII w. Na ścianach nawy umieszczone jest dziesięć malowanych scen ujętych stiukowymi ramami przedstawiającymi ważne wydarzenia z historii tej świątyni. Nad wejściem na przełamującym się belkowaniu wspartym na czterech kolumnach ustawione są cztery personifikacja Cnót Kardynalnych, które wykonał w 1728 r. Giuseppe Mazza. Najważniejszym miejscem w kościele jest przylegająca do prawej nawy kaplica św. Dominika, w której znajduje się Arca di San Domenico, kryjąca doczesne szczątki założyciela zakonu dominikanów. Składa się ona z marmurowego sarkofagu wykonanego w latach 1265-67 przez Nicolo Pisano i jego współpracowników, wśród których był Arnolfo di Cambio. Ściany sarkofagu ozdobione są płaskorzeźbionymi scenami z życia świętego Dominika. W jego wnętrzu umieszczona jest cyprysowa trumna z ciałem świętego. Na sarkofagu ustawionych jest osiem posągów świętych opiekunów Bolonii, dwa z nich św. Petroniusza i św. Prokulusa wykonał w 1494 r. Michał Anioł Buonarotti, który jest też autorem rzeźby jednego z aniołów. W zwieńczeniu arki znajdują kolejne posągi: czterech ewangelistów, Umęczonego Chrystusa i Boga Ojca na szczycie. Za arką ustawiony jest też gotycki relikwiarz na głowę św. Dominika, wykonany w 1383 r. Kopułę kaplicy zdobi fresk przedstawiający sceną Chwały Świętego Dominika, który namalował w latach 1613-1615 Guido Reni. Do prawej nawy przylega także kaplica św. Jacka Odrowążą z obrazem Cud św. Jacka w ołtarzu. Na prawo od prezbiterium znajduje się niewielka Capella Lippi, w której znajduje się się cenny obraz Filippino Lippi z 1501 r. przedstawiający Mistyczne Zaślubiny św. Katarzyny. W apsydzie prezbiterium umieszczony jest późnobarokowy ołtarz główny w formie tryptyku malowanego przez Bartolomeo Cesi w 1625 r. ze sceną Adoracji Trzech Króli w polu głównym. Wzdłuż ścian ustawione są drewniane stalle o bogatej dekoracji snycerskiej wykonane przez Damiano da Bergamo w latach 1541-49. Zaplecki stalli zdobią inkrustowane sceny Starego i Nowego Testamentu. W lewym ramieniu transeptu ustawiony jest gotycki pomnik nagrobny Taddeo Pepoli z 1337 r., na ścianach zaś odsłonięto fragmenty XIV-wiecznych fresków przedstawiających Świętych Krzysztofa oraz Tomasza i Antoniego. Do lewego ramienia transeptu przylega kaplicy św. Michała Archanioła. Znajduje się tu obraz Ukrzyżowania, cenny zabytek XIII-wiecznego malarstwa włoskiego, który namalował około 1250 r. Giunta Pisano. W ołtarzu kaplicy Świętej Krwi umieszczony jest interesujący obraz św. Michała Archanioła, namalowany przez Giacomo Francia. Najważniejszą kaplicą przylegającą do lewej nawy jest Capella del Rosario. W kaplicy tej znajduje się wczesnobarokowy ołtarz główny zaprojektowany przez bolońskiego architekta Floriano Ambrosini w 1589 r. W polu głównym ołtarza umieszczona jest rzeźba Matki Bożej Różańcowej, którą otacza 15 niewielkich obrazów przedstawiających Tajemnice Różańcowe, powstałych do 1601 r. Cztery z nich namalował Lodovico Caracci, pięć Bartolomeo Cesi a pozostałe wykonali Guido Reni, Domenichino, Denis Calvaert i Lavinia Fontana. Na organach w tej kaplicy grał młody Mozart, który w 1769 r. uczył się w Bolonii u ojca Giovanniego Battisty Martiniego. W kaplicy tej pochowany został wybitny włoski malarz Guido Reni (zm. 1642).

Na placu San Domenico ustawione są dwie kolumny: kolumna z figurą Matki Bożej Różańcowej z 1632 r., będącej wotum za ustąpienie epidemii dżumy i kolumna św. Dominika. Znajdują się tam także dwa pomniki nagrobne z tumbami grobowymi na wysokich postumentach: Egidio Foscherari (zm. 1289) i Rolandino de Passageri (zm. 1305)

LITERATURA

Knaurs Kulturführer in Farbe. Italien, opr. zb. Augsburg 2000
Strona internetowa: http://www.kriterion.it/sdomenico.htm
Strona internetowa: http://churchesofvenice.com/bolognasandom.htm

Bolonia, bazylika San Domenico

Inne kościoły w Bolonii opisane na stronie zabytkowekoscioly.net

Bolonia, bazylika San Domenico
Bolonia, bazylika San Petronio
Bolonia, bazylika Santo Stefano
Bolonia, katedra San Pietro
Bolonia, kościół Madonna di San Luca
Bolonia, kościół Santa Maria della Vita