Bolonia, bazylika San Giacomo Maggiore

Szczegóły: | Odsłony: 65

Bolonia, bazylika San Giacomo Maggiore
Bologna, basilica di San Giacomo Maggiore
Bolonia, bazylika św. Jakuba Większego

Lokalizacja: Bolonia, Piazza Gioacchino Rossini 2 (44.495596, 11.349343)
Budowa: 1267-1315, 1331-1343, 1483-1498
Styl: romanizm, gotyk, renesans

HISTORIA. Kościół został zbudowany w latach 1267-1315 przez augustianów pustelników związanych z osobą Giovanni Bono z Mantui (Jana Dobrego). Przybyli oni do Bolonii w 1247 r. i początkowo zamieszkali poza murami miejskimi. W latach 1331-1343 do prezbiterium dobudowano gotyckie obejście wraz z kaplicami. W latach 1463-1468 dobudowano kaplicę rodu Bentivoglio oraz wzniesiono długi arkadowy portyk wzdłuż ulicy San Donato. W 1471 r. podwyższono dzwonnicę. W latach 1483-1498 przekształcono wnętrze kościoła w stylu renesansowym. W 1802 r. klasztor uległ kasacie a jego budynki przeznaczono m.in. na szkołę muzyczną. W 1824 r. zakonnicy odzyskali część kompleksu ale w 1861 r. po utworzeniu Królestwa Włoch zostali usunięci z budynków klasztornych zachowując prawa do kościoła.

ARCHITEKTURA. Późnoromański kościół z gotycką fasadą, przebudowany w stylu renesansu. Złożony z szerokiej i wydłużonej nawy oraz pięciobocznie zamkniętego prezbiterium, ujętego po bokach bocznymi kaplicami i zakończonego obejściem z kaplicami od południa i wschodu. Od południa do prezbiterium dobudowana jest wysoka na 52 metry dzwonnica. Nawa podzielona jest na cztery pola zbliżone do kwadratu nakryte kopułami, po obu stronach ujęta jest kaplicami rozmieszczonymi między wciągniętymi do wnętrza przyporami. Fasada późnogotycka, trójdzielna, z dużą rozetą w polu środkowym i półkolistym portalem w przyziemiu. Po bokach portalu rozmieszczone są ostrołukowe wnęki grobowe dodane na początku XIV w. W bocznych polach znajdują się ostrołukowe blendy z kamiennymi dekoracjami z 1295 r. Fasadę wieńczy trójkątny szczyt z posągiem św. Jakuba w niszy. W przyziemiu mieści się późnoromański portal wejściowy, uskokowy, nakryty półkolistym tympanonem z uszkodzonym freskiem i ujęty po bokach kolumnami wspartymi na rzeźbach lwów. Elewacje boczne rozczłonkowane są blendami zamkniętymi łukami odcinkowymi. Nawę nakrywają cztery kopuły, trzy od strony zachodniej są spłaszczone, kopuła od wschodu wznosi się na ośmiobocznym tamburze. Wewnątrz ściany nawy rozczłonkowane są półkolistymi arkadami płytkich kaplic przyściennych. Trzy przęsła zachodnia nakryte są sklepieniami żaglastymi, nad czwartym wschodnim przęsłem wznosi się kopuła na pendentywach. Prezbiterium także nakryte jest sklepieniem żaglastym a w apsydzie konchowym. Kaplice przy prezbiterium nakrywają sklepienia krzyżowo-żebrowe.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Zgromadzone w kościele zabytki pochodzą z okresu od XIV do XVIII w. i bardzo często prezentują wysoki poziom artystyczny.

W kaplicach przylegających do nawy uwagę zwracają przede wszystkim obrazy ołtarzowe. Po prawej stronie zobaczyć można m.in.: obraz Nawrócenie św. Pawła, malowany przez Ercole Proccacini w 1573 r.; obraz Madonny ze świętymi namalowany w 1565 r. przez Bartolomeo Passarotti; obraz Jałmużna św. Aleksego, dzieło Prospero Fontana, oraz obraz św. Rocha, namalowany przez Lodovico Carracci. Do najciekawszych obrazów w kaplicach po lewej stronie nawy należą Męczeństwo św. Katarzyny Aleksandryjskiej, malowany w 1577 r. przez Tiburzio Passarotti oraz Matka Boża ze świętym Mikołajem z Bari, dzieło Ercole Procaccini z 1582 r. W Capella Poggi, urządzonej w ostatnim przęśle nawy po prawej stronie, dekorację malarską wykonał Pellegrino Tibaldi w latach 1552-1555. Freski przedstawiają sceny z życia św. Jana Chrzciciela: Zapowiedź Narodzin Świętego i Chrzest tłumów. W ołtarzu kaplicy znajduje się obraz Chrzest Chrystusa namalowany przez Prospero Fontana w 1561 r. W sąsiedniej kaplicy zawieszony jest duży krucyfiks namalowany w 1426 r. przez Jacopo di Paolo.

W prezbiterium umieszczony jest poliptyk malowany około 1345 r. przez Paolo Veneziano ze sceną Koronacji Maryi w polu środkowym. Z tyłu prezbiterium przy wschodniej ścianie apsydy ustawiony jest barokowy ołtarz z obrazem Zmartwychwstania.

Obejście. W ołtarzu pierwszej kaplicy obejścia umieszczony jest poliptyk ze sceną Koronacji Matki Bożej w otoczeniu świętych, malowany około 1420 r. przez Jacopo di Paolo. Na lewej ścianie zawieszony jest duży krucyfiks, zwany dei Crucifissi, sygnowany przez Simone da Bologna w 1370 r. W kaplicy Calcina znajduje się obraz Tronującej Matki Bożej z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych: Katarzyny Aleksandryjskiej, Kosmy i Damiana oraz fundatora Scipione Calcina. Obraz namalowała w 1589 r. Lavinia Fontana. Na ścianach zachowały się freski ze scenami z życia św. Marii Egipcjanki wykonane w 2. połowie XIV w. przez Cristoforo da Bologna. Na wprost wejścia do kaplicy, na ścianie obejścia nadwieszony jest pomnik nagrobny filozofa Nicolo Fava (zm. 1439), przypisywany Jacopo della Quercia. W kaplicy Manzoli uwagę zwracają dwie barokowe płaskorzeźby z 1681 r. przedstawiające sceny Ścięcia św. Nikolina i Komunię św. Giuliany de Banzi, których autorem jest Giuseppe Maria Mazza. Najważniejszą kaplicą w kościele jest Capella Bentivoglio, zbudowana w latach 1463-68 przez architekta Pagno di Lapo Portigiani z Fiesole. Jej fundatorem był Giovanni II Bentivoglio, który chciał uczynić z kaplicy mauzoleum rodowe. W ołtarzu umieszczony jest obraz w typie Sacra Conversazione przedstawiający Matkę Bożą z Dzieciątkiem i świętymi Janem, Sebastianem, Augustynem i Florianem. Obraz namalował Francesco Raibolini zwany Francia w 1494 r. Dekoracja malarska kaplicy jest dziełem Lorenzo Costa, który około 1490 r. wykonał na lewej ścianie dwa duże freski Triumf Śmierci i Triumf Sławy a na prawej ścianie Tronującą Madonnę z rodziną fundatorów. Obok tej sceny znajduje się epitafium Annibale I Bentivoglio z płaskorzeźbionym konnym posągiem zmarłego w zbroi rycerskiej. Naprzeciw ołtarza znajduje się pomnik nagrobny Antona Galeazzo Bentivoglio (zm. 1435), w formie nadwieszanej tumby z leżącą postacią zmarłego, wykonany przez Jacopo della Quercia w 1438 r. Posadzka kaplicy wykonana została w 1489 r. z płytek majolikowych w warsztacie Della Robbia. W ostatniej kaplicy obejścia, Capella Paleotti, znajduje się obraz Matki Bożej i świętymi: Benedyktem, Janem Chrzcicielem i Franciszkiem, namalowany przez Bartolomeo Cesi.

Oratorium Santa Cecylia. Usytuowane na tyłach bazyliki oratorium, często nazywane bolońską Kaplicą Sykstyńską, jest ozdobione cyklem dziesięciu fresków przedstawiających sceny z życia św. Cecylii. Freski powstawały w latach 1505-1506 i są dziełem malarzy bolońskich, takich jak Lorenzo Costa, Francesco Francia i Amigo Asperti.

LITERATURA

Knaurs Kulturführer in Farbe. Italien, opr. zb. Augsburg 2000
Strona internetowa: http://churchesofvenice.com/bolognasangiac.htm

Bolonia, bazylika San Giacomo Maggiore