zachodniopomorskie
Kołobrzeg, kościół Wniebowzięcia NMP
Marek SztorcKołobrzeg, kościół Wniebowzięcia NMP
Lokalizacja: Kołobrzeg, Mariacka 5 (54.176138, 15.574758)
Budowa: XIV – XV w.
Styl: gotyk
HISTORIA. Położony w centrum Kołobrzegu kościół Mariacki to cenny zabytek architektury gotyckiej na Pomorzu. Obecny kościół zbudowano w kilku etapach na miejscu wcześniejszej świątyni. Najpierw w latach 1301-21 wzniesiono korpus nawowy z wieżą południową, następnie w latach 1323-31 dobudowano prezbiterium. W 2. połowie XIV w. dostawiono drugą nawę boczną od północy a około 1410 r. od południa. W XV w. w północną nawę boczną wbudowano emporę. Wzniesiono też wieżę północną, którą połączono w końcu XV w. z wieżą południową, tworząc jednolity masyw wieżowy, nakryty w początku XVI w. hełmem. Kościół został mocno uszkodzony w 1807 r. podczas oblężenia miasta przez wojska napoleońskie. W latach 1874-76 drewniane sklepienie prezbiterium wymieniono na murowane. W latach 18877-1890 kościół był v gruntownie regotycyzowany. W 1945 r. kościół został spalony i częściowo zburzony, runęły m.in. sklepienia. Był odbudowywany w dwóch etapach: najpierw prezbiterium (1957-58), następnie korpus nawowy (1974-76). Ostatnim etapem odbudowy było przywrócenie w 1985 r. hełmu według wzoru z 1646 r.
ARCHITEKTURA. Kołobrzeska fara złożona jest z pięcionawowego, pięcioprzęsłowego korpusu halowego i trójprzęsłowego prezbiterium zamkniętego pięciobocznie. Od zachodu korpus poprzedza potężny masyw dwuwieżowy. Zewnętrzna nawa południowa zamknięta jest od wschodu trójbocznie. Ściany kościoła na zewnątrz opięte są uskokowymi przyporami i przeprute oknami ostrołukowymi, w korpusie nawowym czterodzielnymi, w prezbiterium dwu- i trójdzielnymi. Korpus nawowy nakrywa wysoki dach dwuspadowy, nad prezbiterium również dach dwuspadowy, znacznie niższy. Masyw wieżowy podzielony jest gzymsami na pięć kondygnacji i nakryty hełmem trójdzielnym. Hełm ten w środkowej części jest ośmioboczny z latarnią i zwieńczony iglicą, w bocznych częściach zaś jest czterospadowy. W dolnej kondygnacji, znajduje się ostrołukowy, uskokowy portal główny, powyżej znajdują się trzy smukłe okna ostrołukowe. Trzy górne kondygnacje wypełnione są licznymi oknami i blendami rozmieszczonymi nieregularnie. Drugi portal ostrołukowy prowadzi do wnętrza od północy. Wewnątrz sklepienia wsparte są na ośmiobocznych filarach połączonych ostrołukowymi arkadami. Prezbiterium, nawa główna i wewnętrzne nawy boczne nakrywają sklepienia krzyżowo-żebrowe. Nieco niższe zewnętrzne nawy boczne nakrywają sklepienia gwiaździste. Empora w nawie północnej także podsklepiona jest gwiaździście.
WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. W kościele zachowało się kilka fragmentów gotyckiej polichromii. Na północno-wschodnim filarze zachowała się gotycka polichromia z przedstawieniem Madonny z Dzieciątkiem, w północnej nawie wewnętrznej pary Panien Mądrych i Głupich, zaś w przyziemiu wieży zachowały się sceny pasyjne. Mimo poważnych zniszczeń jakie dotknęły kościół w 1945 r. zachowała się część elementów dawnego wyposażenie. Ocalały trzy późnogotyckie tryptyki z początku XVI w. z płaskorzeźbionymi scenami Ostatniej Wieczerzy z 1504 r., Pokłonu Trzech Króli oraz ze św. Anną Samotrzeć i św. Mikołajem. Wojnę przetrwały też gotyckie stalle kanoników i rajców, wykonane około 1340 r. Cennym zabytkiem jest brązowa chrzcielnica gotycka, wykonana w 1355 r. przez Jana Alarta. Z pozostałych zabytków warto wymienić stojący świecznik siedmioramienny wykonany przez Jana Aphengetera w 1327 r., świecznik wiszący z koroną z 1523 r., krucyfiks na belce tęczowej z około 1330 r. i kilka obrazów wotywnych z XV i XVI w.
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Arkady 2012
LITERATURA
Architektura gotycka w Polsce, pod red. T. Mroczko i M. Arszyńskiego, Warszawa 1995
Łoziński J., Pomniki sztuki w Polsce, t. 2, Pomorze, wyd. Arkady
Pilch J., Kowalski S., Leksykon zabytków Pomorza Zachodniego i ziemi lubuskiej, Arkady 2012
Skibiński Sz., Zalewska-Lorkiewicz K., Sztuka polska. Gotyk, t. 2, Warszawa 2010
Kołobrzeg, kościół Wniebowzięcia NMP
