Czechy

Hradec Kralove, katedra św. Ducha
Hradec Králové, katedrála svatého Ducha

Lokalizacja: Hradec Králové, namesti Jana Pavla II (50.208824, 15.831204)
Budowa: 1307 - 2. połowa XIV w.
Styl: gotyk

HISTORIA. Pierwszy kościół św. Ducha powstał w latach 1238-1250 za sprawą Zakonu Krzyżackiego. Budowę obecnej świątyni rozpoczęto w 1307 r. z fundacji królowej Elżbiety Ryksy, wdowy po Wacławie II. Około 1310 r. nawa północna była już ukończona. W latach 1339-1342 wzniesiono prezbiterium z dwiema wieżami. Budowa kościoła została ukończona 60-tych XIV w. kiedy to dobudowano trójnawowy korpus. W 1424 r. w krypcie pod kościołem pochowano przywódcę ruchu husyckiego Jana Żiżkę. Przed 1463 r. zakończono odbudowę kościoła po pożarze z 1407 r. i wojnach husyckich. W wyniku tych prac przekształcono korpus bazylikowy na pseudobazylikowy. W 1484 r. kościół został ponownie zniszczony przez pożar a szczególnie ucierpiały obie wieże. W 1664 r. kościół podniesiono do godności katedry wraz z utworzeniem w Hradec Kralove siedziby biskupstwa. W XVIII w. kościół został zbarokizowany. W latach 1864-1876 przeprowadzono jego regotycyzację, w czasie której przekształcono fasadę zachodnią i wzniesiono neogotycki szczyt.

ARCHITEKTURA. Gotycki kościół złożony z trójprzęsłowego i trójnawowego korpusu pseudobazylikowego oraz wydłużonego pięcioprzęsłowego prezbiterium zamkniętego pięciobocznie. Po obu stronach prezbiterium dostawione są dwie wysokie na 48 metrów wieże. Od północy do prezbiterium dobudowana jest barokowa kapitulna zakrystia, zaś od południa przylega „Królewski Przedsionek” i miejska zakrystia. Korpus nawowy od zachodu poprzedza przedsionek z kaplicami po bokach z nadbudowaną emporą organową. Do nawy północnej dobudowana jest gotycka kaplica i neogotycki przedsionek. Na zewnątrz ściany kościoła opięte są uskokowymi przyporami, między którymi znajdują się ostrołukowe okna z maswerkami. Neogotycka fasada zachodnia jest trójdzielna z wielkim czterodzielnym oknem ostrołukowym na osi i trójkątnym szczytem. Do wnętrza prowadzą cztery ostrołukowe portale gotyckie i neogotyckie. Prezbiterium i nawę główną nakrywa wspólny dach dwuspadowy, nad nawami bocznymi i kaplicami dachy jednospadowe. Wieże zbudowane na planie kwadratu, podzielone na pięć kondygnacji i nakryte dwuspadowymi hełmami ujętymi czterema narożnymi ostrosłupowymi wieżyczkami. Wewnątrz nawa główna otwarta do naw bocznych ostrołukowymi arkadami. Sklepienia prezbiterium i w korpusie krzyżowo-żebrowe, w nawie głównej wsparte na filarach.

WYSTRÓJ I WYPOSAŻENIE WNĘTRZA jest w większości neogotyckie i pochodzi z 2. połowy XIX w. Zachowały się też nieliczne zabytki gotyckie i barokowe. W prezbiterium znajduje się neogotycki ołtarz główny i stalle biskupie z tego samego czasu. Neogotyckie jest też sanktuarium z zachowanymi detalami pochodzącymi ze zniszczonego gotyckiego oryginału. Najstarszym zabytkiem w prezbiterium jest gotyckie pastoforium w kształcie wieży, o bogatej dekoracji rzeźbiarskiej, wykonane w 1497 r. przez Mateja Rejseka. Ołtarze boczne i ambona w nawie głównej są także neogotyckie. Płaskorzeźby na korpusie ambony są wczesnymi dziełami wybitnego czeskiego rzeźbiarza Josefa Václava Myslbeka. W ołtarzu nawy północnej umieszczony jest obraz św. Antoniego Pustelnika z około 1730 r., namalowany przez ważnego czeskiego malarza barokowego Petera Brandla. W nawie południowej ustawiony jest późnogotycki tryptyk z 1494 r. przedstawiający sceny z życia Matki Bożej, autorstwa Mistrza ołtarza z Hradec Kralove, przeniesiony ze zburzonego kościoła św. Pawła. Cennym zabytkiem jest też cynowa chrzcielnica z 1404 r., najstarszy tego typu obiekt w Czechach. Ponadto w kilku oknach zachowały się witraże z 2. połowy XIX w.  

LITERATURA

Brook S., Pragai Czechy. Przewodnik, wyd. 2012
Knaurs Kulturführer in Farbe Prag und Böhmen, opr. zb., München 1993
Umělecké památky Čech 1-4, pod. red E. Poche, Praha 1977

Hradec Kralove, katedra św. Ducha

• Poprzedni artykuł
• Następny artykuł