dolnośląskie
Lokalizacja: Legnica, ul. Ojców Zbigniewa i Michała 1 (51°12′32″N 16°09′31″E)
Budowa: 1714-1720
Architekt: Christoph Dientzenhofer lub Johann Georg Knoll
Styl: późny barok
HISTORIA. Pierwszy kościół na tym miejscu został ufundowany dla minorytów przez księcia legnickiego Henryka V Grubego. W 1341 r. został powiększony o chór a w XVI w. o kaplice od północy i południa. W latach 1677-78 gotyckie prezbiterium zostało przebudowano na kaplicę-mauzoleum Piastów legnicko-brzeskich a autorem projektu był Carla Rossi. W 1699 r. kościół został przekazany jezuitom, którzy zainicjowali budowę obecnego kościoła. Autorem projektu kościoła jest zapewne Christoph Dientzenhofer a prace budowlane w latach 1714-20 prowadził Karl Martin Frantz. Po kasacie zakonu jezuitów w 1773 r. przy kościele została ustanowiona katolicka parafia. W 1947 r. kościół przejęli franciszkanie. W 1966 r. spalił sie hełm wieży zachodniej.
ARCHITEKTURA. Dawny kościół jezuitów w Legnicy należy do najlepszych realizacji późnego baroku na Śląsku. Jest jednonawowy, czteroprzęsłowy o układzie emporowo-halowym, z kaplicami po bokach, krótkim, zamkniętym półkoliście prezbiterium oraz kaplicą Piastowską od wschodu. Fasada frontowa dwukondygnacjowa, dwuwieżowa o wklęsło-wypukłej linii z bogatymi podziałami architektonicznymi. Środkowa część wypięta jest do przodu z nagłym wcięciem, w którym umieszczono główny portal i duże okna. Trzykondygnacyjne wieże nakryte są zdwojonymi ażurowymi hełmami. Elewacje zewnętrzne przeprute są dwoma rzędami dużych, zamkniętych półkoliście okien. Kościół nakrywa wysoki dach dwuspadowy. Wewnątrz ściany nawy głównej rozczłonkowane są silnie wysuniętymi filarami. których czoła ozdobione są ukośnymi pilastrami korynckimi. Między pilastrami znajdują się arkady międzynawowe a nad nimi empory z wypukłymi balustradami. Podobna balustrada zdobi chór muzyczny wsparty na potrójnej arkadzie. Nawa główna nakryta jest pozornymi sklepieniem kolebkowym. Kaplice i empory nakrywają sklepienia żaglaste.
WYPOSAŻENIE WNĘTRZA. Warto przyjrzeć się barokowym ołtarzom bocznym pochodzącym z legnickich kościołów bernardynów i benedyktynek. Znacznie młodszy jest neorenesansowy ołtarz główny, pochodzący z końca XIX w. Nad wejściem do Mauzoleum Piastów zawieszony jest obraz św. Jana Nepomucena, przypisywany wybitnemu śląskiemu malarzowi Michaelowi Willmanowi. W prawej kaplicy przy prezbiterium ustawione są barokowe sarkofagi z leżącymi postaciami Ernsta i Eleonory Sprintzenstein, współfundatorów kościoła i kolegium jezuitów.
MAUZOLEUM PIASTOW powstało z fundacji księżnej Ludwiki von Anhalt, matki ostatniego Piasta Jerzego Wilhelma (zm. 1675), księcia legnicko-brzeskiego. Zbudowane jest na planie ośmioboku i nakryte kopułą. Wewnątrz ściany opięte są pilastrami wspierającymi kopułę. W dolnej kondygnacji znajdują się półkoliste nisze mieszczące sarkofagi książąt. Nad każdą z nisz widnieją się sceny z historii Piastów Śląskich, zaś na sklepieniu kopuły w medalionach przedstawieni są pierwsi Piastowie. Autorem dekoracji malarskiej jest Matthias Rauchmiller. Między niszami na konsolach ustawione są posągi czterech ostatnich przedstawicieli rodu Piastów.
Rzut poziomy za: Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
LITERATURA
Bania Z., Sztuka na Śląsku, [w:] Sztuka polska XVIII w., t. V, wyd. Arkady 2016
Bania Z., Architektura. [w:] Sztuka polska XVII w., t. IV, wyd. Arkady 2016
Pilch J., Leksykon zabytków architektury Dolnego Śląska, Warszawa 2005
